c •

A

'^/ I/% libris hennetic

FhJlojjhoteb

'^^^Hgii^'^'

v^

> N . . " -^ . ... .

.,v V *^ ^v^7^^.^v-»-iv <!. "^; ••A, t

i.

^ 'u>

. g>/u^^«^ ClkUiMU4 (jJfnMn^^ (y^Suryf^ /7^/- ZJZ^Z- f : ::^

{

JOHANNIS CONRADI BARCHUSEN

ELEMENTA

C H E M I iE,

CLU I B U S

SUBJUNCTA EST CONFECTURA LAPIDIS PHILOSOPHICI

IMAGINIBUS

REPRiESENTATA.

J.£ABORE, S^T C OXIvI JlAArOB.:Br ,

L U G D U N I BJTJFORUM,

Apud THEODORUM HAAK, 171 8,

Digitized by the Internet Archive

in 2010 with funding from

Research Library,The'Getty Research Institute

http://www.archive.org/details/johannisconradibOObarc

ILLUSTRISSIMIS PR^POTENTIBUS DIOECESEOS TRAJECTIN^

ORDINIBUS,

ELECTIS, EQUITIBUS, MAGISTRATIBUS,

S. D.

JOHANNES CONRADUS BarCHUSEN,

RUDENTER a Patribus Majoribufque Veftris 5 qui deleca , quam Hilpanus oc- cupaverat , tyrannide , hanc Foederati Belgii Remp. ftabiliverunt, inter alia, Populo utilia ac faluraria, provifum eft educacioni dodtrinicque juvenilis nempe , ut ftudia

* 2 &

D E D I C A T I O.

Sc artes, quibus adolefcentium ^etas informari folet ad politiorem humanitatem , & ad c^teras dodri- nas, fine quibus vita humanior degi nequit, in hoc Foederato Belgio traderentur. >iam animis profpi- ciebant, bellum eos acerbum diuturnumque gerere cum Hifpano oportere. Ut autem efferati miUtia ani- mi ad humanitatem mitigarentur, & juventus in ex- teris fchohs , quarum aHquas , in primis , quas in ter- ra hoftili erant,odium in Remp. magnum ftruebant,- non malam opinionem, aut deRep., aut de Reli- gione, imbiberet: Ideo Celebriores Belgii Foederati Civitates certatim Scholas illuftres, vel Academias, conftitueruat , ut adolefc^ntes fubfidia eruditionis , ac inftrumenta dodrinx, qua^ alias ab exteris petere neceffe crat , apud fe habei-ent. Nec fi-uftra tam prae- clarorum Procerum , optime de Rep. meritorum , cautio & provifio fuitj fiquidem non modo incoI^& cives , verum etiam exteras nationes & gentes , ad Belgii Foederati Gymnafia , tanquam ad mercatu- ram bonarum artium , nunquam non profedlse funt, immo eadem etiamDunc frequentant. Inde autem , ubi MunificentiffuTiorum Scholarum Curatorum libe- ralitate, quam fovendis honorandifque quarumlibet artium ftudiis continenter impartiunt , copia atque affluentia eft rerum omnium , quae ad comparandam quarumvis difciplinarum fcientiam neceffarias funt ,

ina-

D E D I C A T I O.

inanes redire , turpiffimum eft. EtVobis, ILLU- STRISS. & PRi£POT. hujus Dicecefeos Modera^ toribus , quibus beata civium incolarumque vita pro- pofitaeft, ut opibus firma, copiis locuples , gloria ampla, virtute honefta, fit, idem ftudium & cura, qu^ Majoribus Veftris, de falute Juventutis eft. In primis veroVos, AMPLISS. & NOglLISS. Aca^ demix TRAJECTIN^E Curatores , omnes veftras curas in hanc confertis , & omni cura providetis , ut in ea nunquam horum , qui in aHqua arte 8c faculta- te excellunt,penuria fit. Equidem voluiftis me etiam in praeclarum ProfeiTorum Collegium cooptari : mi- hique primurn mandaftis , ut graviffimam fuftinerem perfonam , Sc Chemiam veftra in Academia profite- rer. Quam vellem! ne fpes bona, quam de quali- cunque mea do6trina 8c induftria habuiftis, Vos fru- ftraretur : atque adeo Vos Ve.ftri confilii de me , in pro- fefforum ordinem adfcripto, poeniteret. Igitur, omni bpe&opera hucufque enifus fum, utVobis,qui mihi benigne ac liberaliter hanc provinciamdediderunt,& dodrinarum ftudiofis , qui fe in difciplinam meam tradiderunt , officium meum probem. Horum ita- que, & aliorum, Chemi.^ Sacris initiandorum, gra- tia, abhinc viginti annos in lucem edidi volumen, quo pleraque hujus artis myfteria complexus fum. Hoc Vobis ILLUSTRISS. & PR^POT. hujus

* 3 Dioe-

DEDICATIO-

Dioecefeos ORDINIBUS, tunc temporis confecravi, 8c demififTime atque fubjediflime exhibui; hoc etiam benigniiTime a Vobis acceptum eft. Quandoquidem vero iftud avide emptum, adeoque ejus paucitas eft, ut vix veneat : & multi me flagitarunt , ut curam 8c cogitationem de nova libri editione fufciperem: his ergo gratificari 8c debui 8c volui. Verum tantum abeft, ut jam idem liber, quamquam eandem, quam primus, fpeciem prjefeferat, exeat, ut interpolis, imo potius novus, fit. Nam inconditum antiquorum Chemicorum dicendi genus, & compluria vocabula Barbara, quibus Chemici identidem utuntur , quse autem plerique omnes Latinitatis ftudiofi faftidiunt, eatenus fuftuli , quoad citra rerum obfcuritatem fieri potuit. Neque tamen omnia e volumine hocce re- movi : quippe funt vocabula artis , quae , quamvis Barbariem prx fe gerant, ufum habentj quoniam per hxc interdum fignificantur res , qua^ alias pluribus verbis circumfcribi ac definiri deberentur: imo voca- bula ex artis propria necelTitate concepta , inconfueto fermone objiciunt fenfibus obfcuritatem. Qpid - quod optimi Latinitatis au6lores , ut Cicero, Vitru- vius, Plinius &c. de variis ftudiis & artibus, quae Grascix , vel aliarum exterarum gentium monumentis difciplinifque traditas erant, fcribentes , femel ac fae- pius caufantur , quum propria artis vocabula erant

La.

D E D I C A T I O.

Latine reddenda , verbomm Latinorum inopiam , quo minus verbum e verbo exprimi pofTet. Qua^ cum ita fint, minime mirum cuipiam debet videri, Che- micos, quoniam Latini veteres illorum difciplinam non coluerunt, non poiTe omnia,quae gerunt, nego- ti^ , verbis , quas aud:oritatem Latinam habeant , ef- ferre. Neque vero in genere fcripturx pohendo fo- lum verfatus fum , fed etiam artis noftrx ftudiofis fubminiftravi viam ad complurium medicamentorum confedionem proximam , & quafi compendiariam ; cui eorundem caufas , utihtates &c. quas longinqui temporis ufu ac perichtatione percepi, fubjunxi. Et, ut , quod proponere volui , breve id faciam , habent , qui feuMedicinam feuPhyficam didicerunt, quo ad- moneantur, & qui non didicerunt, quo inftruantur. Sed fatis de his, qux ad hujus hbri inftitutum perti- nent, dixi. Jam pofthminio is redit ad Vos, ILLU- STRISS. & PR^POT. ORDINES , quibus ille jam pridem dicatus erat. Nunc vero fubmifle Vos oro & obteftor,ut hunc eadem popuiari Clementia, qua primum , fufcipiatis , Sc me , qui Vobis lubjedus fiim , infuper in Veftrorum fide & Chentela, quibus mi- hi nihil acceptius , nihil utihus , effe permittatis. Ego interea pro falute hujus Reip. vota nuncupabo, Sc Deum immortalem nuncjuam non obteftabor atque obfecrabo, ut in Foederato Belgio fit concordia, ar-

aifli-

D E D I C A T I O.

ailTimum atque optimum in Rep. vinculum: Con- cordia inquam, Sc confpiratio omnium Ordinum ad defendendam, plurimo fudore & fanguine Majorum Veftrorum partam, Vobifque traditam, libertatem: deinde utVos, TiioecefeosTraje^^iina Re6lores &Mode- ratores , qui falutem & libertatem civium & incok- rum pariter a^qualiterque , vel bonis legibus , vel fa- lubribus confiliis , vel judiciis gravibus , confervatis, falvos & incolumes fervet diutiffime. TrajeBi Batavorum M.DCCXVII. ipfis Calendis Novembris.

UNI.

UNIVERSUM VOLUMINIS ARGUMENTUM,

P A R S P R I M A

D E

J AT RO-C H E M I Ay

L I B E R I.

De prokgomenis, qux ad Theoriam fpectant.

SECTIO L De 'vocabuU Chemi<ejt-

gnificatiom 5 deque

corporum principiis ,

^ cauffis , i^ inftru-

mcntis Chemi^.

De etymologia , fyno-

nymis 13 homony-

mis Chemiie. pag. i

De Chemi<e definitio-

ne^i3 di^vijione. 4

De principiis Chemi-

cis in genere. 6

De Chemicorum prin-

cjpiisfpeciatim , ^

primum de fale. p I

DeOleo. 23

De Aqua. 32

CAP. I.

II.

III.

IV.

V.

VI.

VII. De Terra,

38

Vlll.De ffi^Jefifi Chemia.

• '■ « r T 41

IX. De ohjeUo Chemiie,

44

X. De corporum cauffa,

cfiiciente primaria^ (j' eorum cauffa u- niverfali. 45

XI. DefiMe Chemiie. 49 SECTIOII. D.ecauffainftrumenta'

M Chemitx. CAP. I. De cauffa principali Chemide, yi

II. De Igne. fz

III. DeJere. f8

IV. De Infirumentis. 60

V. De Vaforum lorica"

tione ^ lutatione^ figillatione. 6y

i^ #

LI-

I N D E X C A P I T U M.

L I B E R II.

De operationibus Chemicis

CAP. I. De folutione i^ ejus fpe- ciehus^ ut

1 De folutione. 70

2 De acutione. 71

3 De Amalgamatione . ib.

4 De circulatione. 73 y Z)^ clarificatione. 74

6 Z)^ cohabatione. ibid.

7 Z)^ corroftone. ibid.

8 /)(? decantatione, jf p Z)^ deJiiUatione. ibid.

10 Z)^ digefiione. jp

1 1 Z)f edulcatione. 80 12, De extinSlione. ibid. I 3 Z)^ estraStione. 8 1 14 De fermentatione. ibid. 15* De filtratione. 8p

1 6 Z)^ infufione. 90

17 Delavatione. ibid.

18 De maceratione. pi ip De putrefadlione. ibid. 20 Z)^ re^lificatione. P4

CAP.II. De coagulatione^i3 ejus fpeciebus^ ut

1 Z)^ cryflallifatione. pf

2 Z^f* evaporatione. 9j

3 Z)^ infpiffatione . ibid.

4 De pr^cipitatione. p8 C AP. III.Z)^ calcinatione 103

y ejus fpeciebus .y ut

1 De cementatione. lOj"

2 De comhuftione . ibid.

3 Z)^ detonatione. 1 06

8c eorundem produ£lis.

4 Z)^ decrepitatione. ibid.

5* Defixatione. ibid.

(5 Defufione. 107."

7 Z)^ granulatione. ibid.

8 Z)^ incineratione. 108 p Z^d" redu£lione. ibid.

10 De reverheratione. ibid.

11 De fuhlimatione. ibid. CAP. I V.Z)^ produ5tis Chemia , «^

1 Z)^ ^r<?/<). lop

2 Z)^ alkaheji. 1 1 1

3 Z)^ alkohoL 1 1 7

4 Z)^ arcano. ibid. ^ Z)^ balfamo. ibid.

6 Z)(? bezoardico. 118

7 Z)^ ^(«/rg'. ibid.

8 Z)^ f^/?//^ mortuo. ibid. p Z)^ (t/j^. I ip

10 De croco. ibid.

1 1 Z)f diaphoretico. ibid.

12 De elceofaccharo. ibid. I 3 Z)^ elixirio. 1 20 14 De effentia. ibid. ij* De extra^o. ibid. i^ Deflorihus. ibid. \j De lapide. 121 18 De laudano. ibid. I p Z)^ Uquore. ibid.

20 Z)^ magiflefio. ibid.

21 Z)(r menftruo. 122

22 De phlegmate. I2f

23 De ^Jnta effentia.]h'\d.

24 Z)^ regulo, 1 2.5

2y Z)^

I N D

2f DefoJutione. i6 De fpiritu. 2.J De tinSlura.

L

E X C A P

ibid. ibid.

I B E

I T U M.

28 De vitriolo. 2p De vitro.

R III.

ibid. ibid.

De foililibus , quas ufum iii Medicina habent.

ISAGOGE IN REGNUM MI

NERALE. SECTIO I. De Metallis. 1 18

Ci.\P. I. De metaUis genera- tim. 130

II. De auro. 133

III. De argento. if i

IV. De cere. if<5

V. De plumbo alho . 164

VI. De plumho nigro. 1 6f V\\.Deferro. 178

SECTIO II. De femimetallis ^ feu de iis^ qu^ metallisaffi- niafunt^ ut CAP. I. De hydrargyro. 192

II. Dejiibio. 220

III. De plumho cinereo.

161

IV. De arfenico. z66 N. Defulphure. 271

SECTIO III. De lapidibus.

CAP. I. De lapidibus genera-

tim. 280

II. De gemmarum medi-

III.

IV. V.

VT. SECTIO IV

camentis ChmiciS' Nn.277 De coralliis i^ mar^ garitis. N n. 279 De fuccino. 285*

De lapide H^matite. 2pi D« talco. 2py

De quibufdam terr<c fpeciebus^ ut MEMBR. I. De terra ftgillata:

2p8

II. De terra folari Hungarica. 2p9

III. Deterramartia" li. 300

IV. De terra CatS' chu. ibid.

SECTIO V. De falibus foffilibus , ut De fale communi. 301

CAP.

I. II. III. IV.

De nitro. De 'vitriolo. De alumine.

308 341

L I B E R IV.

De Remediis xgrucidinum e plantis conficiendis.

ISAGOGE IN REGNUM/^£-

GETJBILE. 344

CAP. I. De medicamentis foli-

dis e Regno 'vegetabi'

U deproniendis. 348

ART. I. De elaofaccharo. 3 49

* * 2 ■ 2. De

I N D E X C A P

2. De extraBo. 3^0

3. De floribus, ^fp

4. D^" laudano. ^61 y. De magifierio. 368 6. De fale. ^69

CAP. \l. De Medicamentis liqui- dis , quce e plantis la- tro-Cbemicus conficit^ ut

ART. I. De aceto. 382

L I B

I T U M.

2. De alkohol. ibid.

3. Z)^ aquis. 385

4. Z)(? halfamis. 38^ ^^. i)^ elixirio. 388

6. Z)^ efjentia. 390

7. Z)^ <?/m. 391

8. jD^ Quinta efjentia.

p. Defpiritibus. 397

10. De tinfluris. 402

R V.

De Medicamentorum , qux larro-Chemiciexanimalibus petunt, confe£tione.

H.

ISAGOGE IN REGNUM ANI-

MALE. 404

CAP. I. Defaleammoniaco,/^\6

CAP. II. De confe5tura Medica-

mentorum ex anima-

libus variis. 426

MEMBR. I. Deanimalinmde-

ftillatione. 427

PARS ALTERA DE RE

CAP. I. De metallurgiaingene' re. 43 f

II. D e inftrumentis . 441

III. Vena metalliae ut vi-

fu dignofcenda. 444

IV. De indagatione 6? in-

ventione pretii vena-

rum metallicarum.

446

PARS TERTIA. DE ALCHIMIA VEL CHRYSOPOEIA.

^ "fp ^

Aliquot Specimina rationis inflitutionifque erudiend^ Chemi^.

De partium ani- maliumquarun- damfolutionei^ prtecipitatione. 432 IH. De eorundem ex- tradtione. 433

METALLICA.

V. De venarum excoBio- ne. 4f4

VI. De fecretione metallo- rum. 465

VW.De quorundam foffi-

lium exco5lione . 47 3

VWl.De metalli unius cum

altero obdu6lione.

481

P-ig. i

ELEMENTORUM CHEMI^

T J R S T R I M J.

lATRG-CHEMIA.

. LIBERPRIMUS

'De Trolegome7iis , qtta ad Theoriam fpediant,

SECTIO PRIMA

Dc vocabuli Chemix lignificatione, deque corpo- rum principiis, & caullis & inftrumentis ** Chemi^E.

C A p u T I.

DeEtymologiaj Synonymis^ ^ HomonymisQhemia,

IcetChemiareculo quintodccimo, poflobi- chemiaeft tumiPaiacelfi, plurimum excoli cccperitui- »??°^^ ^^ lam ideo cile artium viliilimam , neminem puto nobis exprobraturum : & ab re fore, fi contrarium variis argumentis demonftrare conatus fuero. .Nemo, nifi qui omnium rcrum rudis efl, nefcit, quam pr^clara , quam amoena, fcituque quam neceflaria,ad Medicinam ad Phyficam, ad Rem MetaUicam&c. in hac arte pertraftentur. Et quoniam imprcerentiarum mihi animus efl , hanc

A ar-

2 LiB. I. Sect. I. Cap. I. De Et\ m. Scc.

artem pro modulo ingcnii mei quadantenus colluflrare , atque ad aliquam do6trinam redigere j propterea poftulat ratio, quippe hccctrita Scholarummethodus eft, ut ab Etymologia nominis, cujus rem ipfam dilucidare animo conllitui, initium faciam. Originatio n Scicndum itaque eft, au6lores de Etymoloeia Chemice non aGia:- maximoperc inter fe difcrepare. Vocis enim derivationem ali- ^^' qui a Grajis petunt, vohmtque illam ab his originem duxiflc,

utpote a 'x^j^csfuccus ^ five ciTro ri "xjiu xm fundo , x^^^^'^^ fi^' filia. Verum enimvero neque circa fuccos , neve circa fufiHa verfatur continuo Chemia: proinde minus aptum mihi videtur, nominis originationem Grcccorum ex fontibus haurirc velle. In confcfTo enim eft, 6c au^loritate veterum Gra:corum tum Hi- floriographorum , tum Medicorum, tum Philofophorum niti- tur, hancartem ab ifla gcnte haudquaqunm excuitam primitus fuifle. Galenum modo, ut teftem , in medium profero, qui Libr. I. Cap.XVII.^/^ iS'/>//'/. Medic.facult. ubi aceti flicultatem per- vefligat , fcribit , fe pericHtaturum in aceti naturajinvefH- ganda, fi modo aliquam machinam aut artem invcniri pofTet, cujus flibfidio diverfe aceti partes pofhnt feparari. Hxc fanc U- teris non tradidiflct, fi modo calluiffet , vel extrcmis tantum digitis artem nofb*am dehbafTet 3 qua ancillante hujus artis ti- rones, & id quidem faciU Marte, videhcet ope deflillationi% aceti partes heterogeneas fecerncre norunt. Ex quibus cfFici- tur, cum 8c G<^/f«/afIecliE fubfequentes hujus artis haudmemi- ncrint, eam tunc temporisin tenebris jacuifle: deinde eandem ortumnominis fui minime a Gra:cis traxifle, quia fupra addufta verba, eifcfta artis noflra: non penitus exprimunt. sedabAra- HI. Supcrefl: igitut ut alibi , apud aham nationem, hujus ar- da ei!.^^^*^'^" tis primordia quccram. Sarchana literis prodidit Chemiam fuif- fe olim pro parte Cabalx habitam, creditqueab Arabum Chama \t\Hama^ quod fignificat o^r^rw/^^^vV, delituit ^ vocis dcrivatio- nem fuiffe fa6tam : fiquidcm iJc Hiftorici perhibcnt a prifcis Ara- bibus artem hanc fuiflcdiligenter excukam, traditamquc ad po- Iteros fuos per omnis 'generis senigmata, aliasve mire inventas occulrationes hieroglyphicasj quare non ab re effe ceflimo, ab occultata fortaflis arte, Chcmiam nonien (uum accepiffe. Ite- lum alii alitev ajtmt, Sc Plutarchum loco teflis fecum adducunt,

fcri-

LiB. I. Sect. I. Cap. I. De EtYM. Scc. 5

fcribentem, iEgyptum olim vocatam fuifle Chemiam., feu Cha- miam^-^ Chamo Noachi filio fortean, qucm nonnuUi primum hu- jus regionis inhabitatorem putant : 6c quia ^Egyptiis prifcis , xt^zSiiida^ prcecipueficerdotibus, tamfacrorum, quampro- fanorum mylferiorum occultatoribus, Chemia valdopere fami- liaris fuit: idcirco autumant, exhac occafione polleros tum an- fam arripuifle, appellafleque artcm honoris gratia rcgionis titu- lojin quafueritprimum \nvz\\\:\>iChemiam fcu ChamiamAitxwm alii ab Arabum Kimya vel Kimyaa^ quod fignificat fervefecit^ furnus^ cui articulus prxpofitivus <^/, idemaco, j;, to fignifi- cans, annexus efl: , vocis derivationem derivant , ex quorum compofitione tunc exoritur nomen Alkimyao.

IV. Sed omiflishifce Grammaticorum loffomachiis, nuHi vix ^''^"^i« Sy.

-..(.... , . . . o, ^ . nonvnuv

ului miervientibus, ob earum nimn-um mexploratam rationem, quas 8c alias referremus , nifi maiora potioraque haberemus : Oportet ulterius progredi , videlicet ad Synonyma hujus artis: dicitur enim Chymia ^Chemia vtXChamia , propter rationes fupra di<5tas. Pyrotechnia autem , quia plerjeque operationes benefi- cio ignis fiunt: Trvp enim ignem 6c re%i'5^ artem denotare, nemi- nem fugiunt. Nec non nominatur Ars Hermetica^ ab inventore Hermete Trifmegifte ^ quem fingunt aurifices auctorcm , nefcio cujus Tabulas Smaragdinx , in qua eruditur confe^tio Lapidis Philofophici. Y oc2it\iY ex.\-xmyirs Separatoria., quoniam potifli- mum verfatur in feparando puro ab impuro, quale prxcipuum hujus artis attributum. Spagyria tandem dicitur a o-^T-ct&jT^/i^i» 5c dx^p^ coagulo-y fiquidem ha:c ars edocet, quomodo corpora, five folvenda, five coagulanda fint.

V. Sua etiam Chemia habet Homonyma. Tndicat enim ( i ) ^oi^o^r" artem Medicam; erudientem e cun6tis corporibus, filuberrima quxque medicamina eruere 5 quorum ope mira fane nonnun- quam prudens prcEfl:at medicusj hinc inde ille appellatur latro-^ chemus vel Chymiatrus , qui fecundum Chymicorum & Princi-

pia, & Dogmata , fuis xgris medetur j & (1) Alchimifticam^ anxie folhcitam viliora, in meliora perfe(5tioraque transmutarc, mctalla, cui arti nonnulli locupletes tam diu lucrandi gratia fc devoverunt, donec ad extimam fuerint reda6ti pauperiemj de qua infliituti nofl;ri non efl: , quia cuivis noltri haud invia

A z funr,

4 LiB. I. Sect. L Cap.II. De Defin &c.

funt , compluria in fcenam afferre exempla , aft prcperabi- mus ad.

C A P U T 11.

2)^ Chymia TDejinitione y atque "Divijione.

finido!* ^' L /^ Uandoquidem Origo Cliimi^ nonnihil obfcura, quibus V^ videlicet temporibus illa in Medicinam receptaj cum haec a primordio folum verfareturcircadepuranda, feparandave metalla, cujus artis prim.um Tuhalkainum fuifle callentem facrsc pagina: atteilantur: turba autem Alchimiilarum , initium artis ab ipfo Aclamo Protoplafte noftro derivatj ac priCterea afleve- rat Patriarchas, Mofchen^ Salomoncm^ 6c ahos ad hanc totope- clore incubuifTe. Igitur hxc 6c fimilia incerta ad indagandum antiquitatum curiofis relinquimus ; nos autem feftinabimus ad folidiora ad Definitionem fcilicet generalem hujus artis. Dici- mus vero , quod Chiynia fii ars j quie demonjirat , quomodo cun^jz corpora^ ope ignis^ fecerni^. vel alict aliis conjungi deieant.

SpoS."^^ II. Chemiam efle artem, nuUus, cuitantummodo fanamcns efl, inficias ibit ; qiiod ilia vero potiiTimum demonflrativa fit , perfpicueunicuiquenollruminnotefcet, qui feliuicarti paululum inodo confecraverit i videbit enimcontemplationem rerum, 6c fubtiliflima qu.-cque opinionum commenta in hac artefufque de- que haberi, nifi experimentum aliquod veritatem contempla- tionis dcmonflret. Efl ergo proprium Chimias, quod rem fen- libuspercipiendam demonib'et. Enimvero fine demonftratio- ne vix ulli rei in Chimia flipulamur. Obje^lum ejus, in quo occupata efl:, funt cunda corpora , ex quibus ope ignis, tan- quam primario inftrumento , plerseque operationes , quas m fecernendo puro ab impuro , vel conjugendo alia aliis, confl- llunt, fiunt.

Ghemi£ UI. Chcmia in tres partes vel fpecies convenienter dividitur:

partitio. -J.J DocimaJlica?n nempe, Alchimiflicam & Medicam. Docima- fiica^ qua: 6v Ars Separatoria^ Cupellafdca^ Metallurgi ca dici- tur, tra£tat fecrctionem metallorum duntaxat -, fcihcet quo- modo vilior^ jnetaila , eorundemque recrpmenta, a nobiliori-

bus:

LiB. I. Sect. I. Cap. II. De Defin. Scc. f

bus : vel qua methodo generalitcr omnia metalla fejungi, ac purificari debeant} & ha:c, ut fupcrius diftum , fuit multis ab ieculis primum ab hominibus exculta. Deinceps autem, cuni auri facra fames apud pollerosmagis ac magis incrcbuerit, fuit infuper inventa illa ^rs Ilcrmetica^ d\ias yllchimijfica di6la: cu- jus devoti , (adepti vocari gcftiunt ) plerumque occupati, ut poflent viliora , utferrum, plumbum £cc. in pretiofora metal- la , ut in aurum 6cc. transmutare.

IV. Medicam Chemiam, Chymiatriamy latrochemiam primo ^^"^ ^^^- diftam, mihi animus cltprimodcfcribere, dequa, quceScExpe- rientiie, fortaiIis6cRationi, adverfariminimc videbuntur,in me-

dium proferam . Hanc definio, quodfit arSj qu<^ docet ex divcrjis cor' poribus^ ope ignis^ 'rncdicamentafubtiUorisindolis^ quam Galenica funt , pneparare. Claram hanc, autumo,cfie Definitionem, pra^terquam quod dixi y fubtilioris indolis: in hac enim difcrepat a Pharmacia Galenica, qua; folum rudi , utajunt, Minerva, fimplicia phar- maca inter fe aut commifcet , aut excoquit , nulla habita de fubtilioribus partibus attentione , earundcmque confcrvationej de quibus operationibus autem Chimia nequaquam contcnta, fed hrcc defiderat fubtilia , penetrantia ac grata , parvaque in dofifumendamedicamenta) 6c qux ocyus, quamcsetera, mu- nere fuo fungantur.

V. Hanc, ut methodice rem abfolvamus, dividendam cen- Hujusdi- feo in Theoriamatque Praxin. lUanobis perquamutiHs, quam- ^^^^°' quam medirationibus tantum inhxreat, ad judicium rationi fa-

nx confentancum , de operationibus tranfictis ferendum : haec veroeriidit, quomodo laborcsipfi a nobis exanrlandi, & quot- qiiot cautioncs , in iUis dextre tianfigcndis obfervandse fint. Ego foite mihi ipfi contradicerc cuipiam videor , cum fuperius propofucrim Chcmiam , quanta quanta fit , modo demonftrativam eirc, i. e. quae continuo circa Praxin verfetur. Quie cum ita fit, idcm adverfus me llatuere potc-ll Theoriam in Chcmia nul- lum afum haberc. Verum enimvcro is bene diilinguat, velim, quod f^lius Theorise , nuUus : at ejus cum Praxi maritatse, maximus in Chemia fit ufus. De quo plura in pollerum.

A 3 ^ Ca-

'6 Lib.I.Sect.LCap.III.DePrincip.inGen. Sccl

C A P U T IIL

^e CJjymkis Trinci^piis in Genere.

Q.uid che- I. "P^Evluftrato ChemijE prooemio Grammatico, ut ad folldio-

^imum^ne- -*- ra ac fcitu potius neceffaria nos jam convertamus, ip{e

ceiiarium Tcribendi ordo exigit. Cognofcere oportet primo cauflas, in Chy-

^" * mia effeftum quendam producentes. Has inter primaria efl: Cauf-

fa Materialis ex qua Chemia resfuas depromit: &; hanc ut in-

veftigemusjopus eft, ut aiiquam habeamus Chymicorum Prin-

cipiorumnotitiam j hifce enimbeneperfpe6tis, defcriptisque, de

iiobis occurrentibus phrenomenis, nosrationesdaturos,minime

diffido. Etenim quid ftudia , quid meditationes , quidve labor

indefefllis juvat , nifl ahquibus Principiis prius nixi fuerimus.

SimiUimi utique» effemus ipfis brutis jugiter laborantibus , 6c

cauflam ex qua , & propter quam operantur , ignorantibus.

iiincipium H. Nc autcm ejufdem vitii nos participes increpemur, ratlo

corporura pQ(].^j|.^j. ^^^ fciamus , quid , & quot fint corporum Principia.

Per Principiim intelHgimus materiam aliqiiam fmplicem , exilifji-

mam ^ per fe ftne alicujus additione in aliam formamtransmutarh

nefciam. AHter quidem Stagirita , ac ego , vocem Principii

definivit, & dixit. Principia fint ^ qu^ neque ex aliis funt ^ ne-^

que exfe mutuo^ fed ex quihus omnia. AHter Zeno , Stoicorum

Prlnceps, vocat Elementum^ ex quo primo prodeunt qucefiunt^ (^

in quod extremum refolvuntur ^ ut habet. Diog. Laert. m l. vi r.

At quoniam h^ec 8c iUa definitio nimis obfcurarnobis vldeban-

tur, eapropter nofl:ram, tanquam magis perfpicuam, heic pro-

tuHmus, utunicuique innotefceret , quid per Principium quod-

dam Chymicum intclHgendum eflx*, putemus.

caitcfii III. Equidcm non fum ignorans, omnia, qute in hoc fublu-

principia j^^^^.j inveniuntur, pofl!e apte more Cartefianorum, ad tria Prin-

corporum . . .' i V . '

<[uot. cipia redigi ac dividi. Nimn'um quodUbet corpus habcre com-

pofitionem fuam, aut ex lucidis, i. e. kicem emittentibus, ut ignis, &:c. aut ex perlucidis, i. e. lucem tranfmittentibus, ut vitrum, &:c. aut ex lucem remittentibus vel rcverberantibuspar- ticuHs } cujusmodi fun: fingula corporaopaca, ut tcrra, &c.

Di-

Lib.I.Sect.I.Cap.IILDePrinctp.inGen.&c. 7

Di<5larum atomoriitn diverfiratis mentionem etiam facit Lucre" tius^ fidelis Eficuri interpres, libr. 4. ubi cleganter iic ceci-

m,

Semina cumporro diftent ^ differreneceffe eft

Inter^valla^ viafque ^ foramina qu^e perhibemus ^

Omnihus inmembris ^ t^ in ore ^ ipfoque palato,

Effe minora igitur quadam^ majoraque dehent ,

E.ffe triquetra aliis^ aliis quadrata necejfe eft :

Multa rotunda^ modis multis multangula qu^edam.

Namque Jigurarum ut ratioy motufque repofcunt y

Proinde foraminibus dehent differre figura :

Et variare vice proinde ac textura coercet.

Ergo uhi quodfuave eft aliisy aliisfit amarum :

IlUs^ queis fuave eft ^ Ideviffma corpora dehent

ContreElabiliter caulasintrare palati.

jit contra , quibus eft eadem res intus acerha :

Afpera nitnirum penetrant ^ hamataqne fauces.- Attamen Chemicis, de rebus, ut fcnfibus externis reprsefentan- Qiiorundam tur, iudicantibus, nonadeo illa triii Principia, divcrfas in for- cii;mico- masexcogitata, una cum anhere iubtililnmo, arrident. Quo- tioradone jiiam hxc non fingula eorum fibi occurrcntia pbxnomena ita pnndpio- explicant, ut ab iis poflint clare, diilinfte, abfque ulla animi xuu\. ha^fitatione concipi 5 taiia nempe fe ita habere, prout Philofo- ^

phi rccentiorcs ilatuunt. Sic & neutiquani me latct , & ipfos Chemicos fuifib perraro in ilabiliendis principiis concordcsj hos enim modo finxijfe tria, ut Sal, Sulphur, &: Argcnrura vivum, qucmadmcdum Paracelciftica Sc6tu: modo unum, ut Aquara, vel- iit Hellmontii afTeclie : modo duo , ut Sal Alkali fic Acidura , ut 'Tackenlani: modoquinquc, ut Sal SulphurHydrargyrum Phlcg- ma & Terram , ut TViUifiani^ quibus iuam praxin fupcrilrue- rcnt.

IV. Animi impr^fcntiarum mei non eft, uniuscujufqueopi- nioncm rcdargucre , ac qiiamlibct fubincude revocare, ut in- dicem quorundam horum Principiorum, vel vanitatem, vel ca nufquain in rcrum univerfitate repcriri. Non dubito tamcny quin mca, pro Chcmi^^c bafi nunc iacicnda atquc cxpHcanda , i^rincipia, ncmini cx Chemicis difplicueriuti fed coniido unum

quem.-

8 Lib.ISect.I.Cap. III.DEPnmcip.iNGEN.&c

quemque citrainrignemaliquamdifficukatemjudicaturum, mea- nc, an illorum Principia rationi experientixque magis con- grua fint. corporum V. Mundnm hunc fublunarem ftatuo exiftere ex quatuorva- eiementa ^.-j g^neris Priucipiis , duobus puta Aftivis, uno Neutro atque uno Paflivo. yfff/-r^ voco hrcc duo , Sal &iOIcum^ propter ho- rum in rehquis a6tionem , quam edunt in produ6tione diverfo- rum , tum colorum , tum faporum. Qiiid ha:c duo c;rteris ailbciata agant , ut alia atque alia qualitas ac fqrma a dominio unius aut alterius emergat , hinc iUinc in hoc volumine in- dicabimus. jdqiiarn appello Neutriim , eo , quod h^ec in cor- poribus quibusdam Iblvendis Acirce agat ; Pajp^^ve autem fe habet eadem , quum illa castcrorum partes in fe fufceperit , fu- fceptafque fecum vehens, ad ingrediendum quofvis corporum poros , aut ab aere ambiente , aut ab igne fubterraneo , aquam rarefaciente , impulfa fuerit. T^crra vero , quartum noflrum Elemcntum, ell: TneraPal/li-a, & eftob varias admixtiones uni- ca bafis, & caufla diverfitatis omnium formarum. Quccche- VI. Redat infuper admonendum, h^c quatuor a nobis jam- minapUs i^"^ recenfitaPrincipia, non efTe tam fimpHcia, neque tampu- liabent non ra , quantumvis optime depurgata, quin non aliquid tcrreftre , pliciffimi"' vel aliquid aliud ab eo pofllt fcparari; ar6tam enim atque reci- procam principia quseUbet inter fe habent affinitatem, ita ut iUud, quod ab aUquo feparatum modo videbatur , tra^tu tem- poris ab aere ambiente omnis generis particuUs abundante, id iibidemum adfcifcat. Proinde in potellate noltra non efle, ar- bitror , ut inveniatur elementum quodpiam fimpUeiflimum, quod peregrinis heterogeneifve omnino careat particulis. Quantum vcro ad ufum Chemicum attinet , poflunt Chemici de recenfitis in «xpUcandis rerum cauflls contenti eflej quoniam ejufmodi re- vera in plerifque corporibus inveniuntur, atque ex iis eUciun- tur; quamquam vario fecundum quantitatem, 6c quaUtatem di- •fcriraine fiant.

Ca-

in orbe tec^ rarum co-

Lib.LSect.I.Cap.IV.DeSale. 5

C A P U T IV.

T^e Chmicorum 'Trincipns Jigillattm ^ ^ quidem frimum de fale.

I. Q I maximam falis quantitatem, quar in globo Terreftri & Mira saiis

i3 vaftillimo in primis mari invenitur , nobifcum re^a via reputaverimus ; certe non fine caufTa licct concludere , illud P^ nec fortuito nec fruftra fuiffe a fummo Orbis Creatore creatum; fed id ut vario ufui eflec. Oftcndimus enim ejus tancam ubique copiam , non folum in fodinis atque marij fed etiam in cun6tis fere corporibus , prxcipue in plantis , & animalibus , ut ea nobis maxime admirationem moveat. Ex his pofleriori loco di6tis illud per artem Chimicam magna in quantitate elici po- teft; in mineralibus autem eft illud magisfirme corporibuscon- nexum , ita ut id cam facile ab iis non poflit fcparari. Licet hoc ita in mineralibus natura comparatum fit , afTerere tamen non vereor Sal Balfamum omnium corporum efTe , 6c Principium primarium eorundem compofitionis.

II. Quippe tot diverfa falium genera inveniuntur, quae ali- SaHs defini quando minus apte, immo improprie falia nuncupantur: cum |i°expo£-" nonnunquam fint alius generis compofita > eapropter libet de- tio. fcriptionem falis tradere, quaperfpe6ta ac intelle6ta, defpuriis falibusihinc facile fcntentiam feremus. Defcribam igitur illudfe- cundum ejus proprietates vel attributa. Saleft corpus folidum acris .faporis ^ aquatabefcens^ ex hac non pr^cipitabile ^ nec , quamvis vim ignis expertum fuerit ^ in aliam formam ^ mutabile. Dixifal efTe corpus , quod nemo procul dubio diffitebitur, quia huic univerfalis cuilibet noflrum notifiima corporis definitio compe- tit. Saporis illud cfTe acris. i. e. falli , percipitur , quum hoc linguxE guftandi ergo admoveatur , ubi hoc cum faliva lique- fcens, in papillas nerveas lingu£e motum quendam, i. e. influ- xum certum fpirituum animalium excitat , unde anima noltra judicat, fe falem alterumve faporem , nimirum acrem , de quo jam fermo, percepifTe. In aqua efl fal dilfolubile , quia ejus partes ita figuratic, ut poflinc ab aqua fubaclum 6c in totumdif-

B fo-

Qnxres mi- nus refte a nonnullis faliadicaii' tui..

?T«otum- que falium genusvide- tur ex ipfius falis com- munis ftirpe genciatum.

ro Lib.I.Sect.I.Cap.IV.De Sal"e.

folutum iri. Immutabile eft, quoniam ejus particulx firmJE ac folidiffim£e quamlibet injuriam & accipere 6c facere poflunt ci- tra ut ullo modo deftruantur.

III. Exhifcediftisapparet , ( r )Saccharum, Mel& f quam- vis aqua tabefcant, 8c non pr£Ecipitentur,fcd rurfus coagulari queant , ideo non comprehendi fub genere falium ; acris enim faporis funt primo expertia j & fecundo, cum deftillationi fub- jiciantur, propellitur ex illis fpiritus aliquis acidus una cum oleo empyreumatico j qureautem noflrse Salisdefcriptioni adverfantur, funt ergo hujufmodi alii corporum generi aflbcianda. ( i ) Nec noftra falis defcriptio convenitTartaroaliifque Salibus ejfentiali-* hus^ evegetabilium regno extra6tis,quamquam hcec fapore acrr prasdita, inque aqua calida /^/^^^///^atque ditmxxm cryfiallifaMUa^ &c. deflillationitamenhaec cum fubmiflafuerint, proditetiam Spiritus quadantenus acidus, una cum fubfequente oleo empy^' reumatico; adverfanturigitur traditxnoftrse defcriptioni. Ne- que (3 ) fubhac comprehenduntur alumen, folutiones lapidum, & metallorum ,alias Vitriola di^ta:, quantumvis haec linguse ad- motafaporem pne fe ferant acrem , fmtetiam aqua folubilia&c: attamen quia funt corpora folida cum acido aliquo folvente con- ereta , polfunt igitur illa ope affufionis contrarii cu jufdam praeci- pitari : quale attributum minime convenit , traditae noflr^e de- fcriptioni; funt ergo hujufccmodi non in falium numero col- locanda; fed ad aliam claffem releganda, de quibus infra.

IV. Cujufmodi autem fal ego pro principio cun6la corpora conflituente habeam, facile liquebitinternos, fi modo dixero, quod, licet omnia falia vifui noflro difparia videantur, reapfe tamen illa ex unaeademque radice proveneant , ac denuo adeun- dem firmitaris, & qualitatis gradum, quem illa a principio ha- buere , denuo collincent. Sal enim noftrum menfale, cujus generis fal marinum , gemmac 6cc.efl quafi mater , vel flirps ac genus ex quo ceteras falium fpecics oiiginem generis flii duxerunt. In primis e Regno minerali, vel ex ipfa Tellure nullum fere aliud Salis genus , quam illud eruitur. Opinioni noflra: non adverfatur , quod nitrum, & fal am- moniacum quibufdam inregionibus in Terra:, fuperficie potif- fimum repcriatur, Haec enim funt etiam Salia ex acido & al-

kali.

LiB. I. Sect. I. Cap. IV. De SaleI ii

kali peculiari compofita. Qiiod vero ad Vitrioli & aluminis ge- iielin pertinet , videtur e Sale communi , ab igne fubterraneo fpi- ritus quifpiam acidus pelli , quem corrodere mctalla aliave mi- Tieralia} quibus corrofis exinde refultare varia Vitrioli 6c alu- Tninis genera: perinde ac idem Chymicicum fpiritu Salis acido •demonftrare norunt. Idem falis Spiritus cum fefe oleo , in aqua •extanti, aflbciarit, hsecque junftim diutina digeftio conjugave- Tit, oxoritur tum demum corpus ahquod novum ad accenden- •dum habile , quod vulgo Sulphur audit.

V. Idem fal commune , cum illud in Aqua liquefa6tum , sai comm»- cumque terra , in qua femper nonnihil olei latet , permixtum fan"am^?m- fuerit , intrat plantarum poros , ac mutatur in compofitum «iitetuiJ quoddam corpus j quale autem non difficile in Salis formam re- digitur. V. g. herbarum, fruticum, fruftuum fuccus, vel de- 'co6tiones, cum illa: ad mediocrem fpifiitudinem decodise, in- que cella per aUquot hebdomadas ad cryfiaUifandum repofitse fuerint , reddunt aliquod corpus falinum -, quod compofitum vero eft ex oleo, fale, 6c terra & pauca aquse quantitate, Id a Chimicis fal ejfentiale vel Tartarus dicitur. Item , quando plai t£e quaevis igni cremantur , atque adeo in cineres redi- guntur, fal in iis latitans ahqua ex parte, a flamma 6c vi ignis in fluorem redigitur, avolatque: fi autem fumus , falinis par- ticuHs refertus,in vas ahquod fufceptus, condenfat is fe fpiritum inacidumj incineribus autem dimidia Salis pars abfconditur, ex quibus haec ancillante aqua eHcitur, depuratur atque coagu- laturj hinc ille fal alkali fixus nominatus oritur; Quando autem qusedam falispartes, avi igniscum oleo&terrapropulfie in loco aliquo ad condenfandum excipiuntur, v. g. camino,confi:ituunt hse corpus aliquodnovum, fuligo di£tum. Hsec deflillationi fubmif- fa, prccbet denuo Sal fuum furatum abforptumve , qualitate nunc volatili praeditum. Etenim omne fal compofitum , velalkali fixum cumoleo aHquoterrefiiriorildigeftum, fit volatilcj quoniam illud tunc maximaexpartedeftitutumcorporefixiori. i.e.terra^cujus compedibusHgabatur: nam fine parva quadam quantitate ter- r^e, uHum fal in forma ficca detinere nequimus. Quin aufim aflererc, omnedivifum fal, cujufmodi 6c aflcaH 6c acidum efl:, eflcin totum fpirituofum , indigereque vehiculo vel terreno,

B z vcl

Sal cjuomo- do volatile

Sarmm fpe- •ics quot ^

12 LiB. T. Sect. I. Cap. IV. De Sale.

vel aquofo -, utroque tanquam domicilio fuo , quo deflituto avo- laret in auram , ac efTet ei nufquara locus.

VI. Quo magis nunc corpora aliquo oleo crafHori dotata, eo plus & fiile abundant volatilij 6c quo magis particulie falis cum oleofis commoventur , eo magis fixitatem gravitatemque fuam amittunt •, cujus paradoxi veritatem cernimus in anima- lium regno, ubi omne fere fal , quod ex eo elicitur, efl qua- litatis volatilis, demptaurina, quse illud fal commune , quod in corporibus animalium non fuf^cienter volatilifatum fuit, fe- cum, ubi excernitur, vehit. Hinc eft, ut ex illa, cumprimis recenter concremata , fal aliquod elicitur , muriatico non mul- tum abfimile. Si autem hoc excrementum putrefa6tioni com- mittitur, tunc particulas fahncE ab inteflino motu, quem cura oleofis ineunt, volatiles redduntur , praebentque poftmoduni non modicam falis alkali volatilis quantitatem ; quam etiam fins putrefaftione nancifcimur, fed non tanca in quantitate. Efl ergo fal commune origo omnium falium, ac ca!:tera, fc. falia, ab hoc haud diffei-unt , nifi quod hsec aliter fecundum diverfi- tatem corporum fint transformata, velfigurata; Nativam qua- litatem autem Sali communi denuo conciliandam effe , exifti- mo, fi ei addimus, quod ab eofecretum; aut fi ab eo fcpara- mus, quod peregrinum ei adjunftum, fuerit.

VII. SaHa fecundum qualitatcs fuas dividuntur in yj//^ alka^ lia^ enixa ^tque acida. Vox alkali fuit oUm flrifte ufurpata, videHcet pro fale , quod Arabes ex Herba aliqua concremataj ( qmm Ofcbnanon ^ Ifchnanon^ noflrates vero Kaly appellant) elicere &: demum coagulare affueverant. Nunc autem, quia omnia faha lixiva ejufdem prorius indoUs cenfentur , ficut Ara- bum AlkaH, quod acido ahcui admixtum, effervefcere folebat', ideo cuncta iahafive fixa, iive volatiha, qu^, fiacido cuivis im- mifceantur,efferveicunt. i. c. in pugnam incidunt^ hujufmodi promifcue, ac late, fahaaU<:aUa dicuntur. Sal enixtim , neu- trum^ miiriaticum ^ acido-faVmum vocatur iUud, quod nequecum silkaU , neve cum affufo acido , effervefcit : idcirco autem non effervefcit, quoniam ad debitam xquiUbritatem reda6tum eft, ac dotatum iifdem partibus , quales illud a primordio habuit : cjufinodi eftfalcommune^ TartarusVicriolatus 6cc. multigena

faU^

LiB. I. Sect. I. Cap.IV. De Sale." i^

Talia enixa, a me falia integra vocata. Sal acidum efl aliquod fali alkali c diametro quafi oppolitum, £c efl ipfius perpetuus, (alii dicunt hoftis, fed ego inquam) amicus. Etenim fal alka- li, eft fal illud commune in planta vel animali quoquam la- titans, cujus textura a vi ignis ventriculique digeftione mutata fuit atqueldivifa. Hoc abforpfit quandam portionem terra^, quade caufii illud reduci poteft in ficcam formam. Si falcoramunc vel aliud fal compofitum deftillationi fubjiciatur , ubi ipfius particuli^ feparantur, vel divelluntur, oritur fal acidum: quod fi ejus alteri fixo alkali tantum , donec omnis effervefcentia cef- fet, admilceatur, (qualiseffervefcentiapropterejeftionem ter- tii , fupervacuae nempe terrar, vel alterius corporis difl!bluti, ut eo aptius Hjec duo fibi cognata falia poflint conjungi,exoritur) emergit hinc inde fil denuo acido falinum, prifiinum puta, ex quo illud acidum originem fuam habuit.

VIII. QLiandoquidem do6trina de falibus maximam in Phy- e saiecom- llcis utilitatem habet , quas cum breviter defcribere nequeat , uaTaUa ext- oportet me in fcribenbo nonnihil copiofum effe. Dixi fal ftant» commune effe omnium falium ftirpem, ex qua Cceterae fa- lium fpecies ortum traxerunt ; quare fal commune & omne quod profapix enixa. i. e. quod nec cum acido, neve alkali ad- mixto , efFervefcit , nobis fal integrum habetur , imo & efl. Ex hujufmodi fale cum aut divifionem j aut mutationem inahis generis corporibus fubiverit , exiftunt diverfas falium fpecies, modo alkali aut fixum, aut volatile: modo acidum, appclla- ta^, quas haud immerito femifalia quoquc vocari Hcet j utraquc quippe, acidum fcilicet Sc alkali, ad pun6tum faturitatis com- mixta. i. e. donec ab akerutro addito nulla amplius oboriatur cbulHtio, coalefcunt , recuperantque naturam faHs intcgri, ex quo diverfo modo originem traxere. Sic & clandeflinum , opi- nor, inter hiec dari magnetifmum, amicitiam, (voca utmavis de verbis non Htigabimus) ita ut h^e diverfse faHs fpecies, non poflint non, quin alterum alteri quovis loco obviam faftum, ex inflin6tunaturaH, vel propter pororum particularumque con- venientiam, velut ferrummagneti, intirae conjungat fe> quod fi alterum altero pluribus heterogeneis particulis fcatet , oritur inde ob earum fubitaneam extrufionem effervefcentia 5 quse fi

B 3 for-

14 Ltb. I. Sect. I. Cap. IV. De Sale^

fortior folito fuerit, oboritur etiam calorin re effervefcente ^

cumprimis fi ei oleofc, licet exiles ac pauciHimac, particulac

fuerint immixt^e. Semifalia dixi fieri vel divifione vel inver-

fione filis muriatici : hic fimplcx , ille autem modus quodam-

modo violentus: uterque tum arti, tum naturas, non repugnat.

Igitur in Rcgno minerali,ut breviter fcitu neceflliria attingam,

transformat fe fal commune in alkali fixum ope ulterioris dige-

ilionis, cum oleo inftitutas, licet exigua in quantitate, quam

tamen a pofteriorein plerifque mineraliumtentaminibus exhibe-

re pofiijmus. Nempe, metalla, aliaque mineralia . f q. fpiritus

tiitri difiblvantur , ita tamen ut fpiritus tantas , quantas metalli par-

tes potuit,diflblverit, folutioadficcitatem decoquatur&: id qui-

^em in fine paulo intenfione igne , tunc hanc perindeac niciiim in-

flammaturam intuebere^ adeftergonitrumregeneratum,pariter

atque idem fit ex fpiritus nitri &:alkali cujufquam debita commix-

tionej igitur & inillis mineralibusalkalialiquod, fixumautem,

latere, inde concludendum eft,utrorumque namque eadem ra-

tio eft> difFert autem metallorum folutio a nitro regeneratoin

hoc , quod illa Cc. fponte fua, foitiorem duntaxat fibi ignem

adhibendo, deflagret: hoc autem non, nifi fulphureum quod-

dam , ei in auxilium venerit , quare denuo ftatuendum puto ,

illi folutioni quoque aliquam Sulphuris, quo 6c metalla plerum-

cjue fcatent, portionem fuifie admixtam. En rationem , quare

acida hujufmodi corpora corrodant. In corpus enim quodvis,

alkali dotatum , acid^ particulas impingunt, ut bina ha^c pro-

pinquitate inter fe conjun6lifllma falia adunarentur 5 quamo-

brem, ut iis via pateat, ab iis clauftra , vi quafi , divelluntur;

&: quia alkali illud in adeo exigua quantitate inter alias varii ge-

ncris particulas claufum , obrutum, intricatum eft , hinc inde

fit,ut, dum acidum minutiifimas alkali attrahere ad fe, velex

latibulis porifve fuis propellere conatur, tum c^terje omnis ge-

neris particulsc, etiam extricentur, ac fui juris fiant, 6c paflim

acido corrodenti innatent j hoc enim debet quantitate alkalifu-

perare, particularumfecusaliarum nuUa fieret folutio, fihaec-

ce femifalia fcilicet, ad faturitatem utrinque efl^ent modo con-

junftaj iitde nempe eveniret, fifecus, quam dixi, procefleris,

rei folutie praecipitatio : pr^cipitationis etenim fundamentum

con-

LiB. T. Sect. I. Cap. IV. De Salk. if

confiftit in falis aut acidi aut alkali faturitate debita, de qua ali- bi plura.

IX. Mineralibus utique acidum inefTc , corum falibus Cc. ut Acidumcru» Vitriolo, Alumini 6cc. non ulla demonflratione indiget^ origi- Smmlni^ nemautem iddebere falis divifioni, benificiocaloris lubterranci P^°gis"^- fa6ta:, conje6turo. Siquidem 6c maximi quique Philofophi opi-

nantur in globo tcrrae inveniri ignem , vel potius calorem in- tenfum , ficuti montes varii ardentes id arguunt , quin minus calor atque exhalationes , quas in fodinis paflim ofFendimus , hoc etiam produnt. At ope deftillationis artifex magnam quan- titatem acidi ex hujufmodi faUbus propellitj particul<E enimau- xiliante operationehaccedivelluntur, equeporis alterius corpo- • ris, cui immorabantur, pelluntur in vas fuppofitumj ubi ctn- denfati fpiritum acidum conflituunt, reflantibus in vafe deflilla- torio particulis terreftribus vel metallicis , quibus alkalica; in- terfperfas non nunquam , ac adeo firme ab igne intenfiore ilhs conjunguntur', ut aqua . qua fecus cunfta falia difTolvuntur , tabcfcere nequeant : pari modo , ut nobis non datum efl ex vitro, quod tamen ex alkali 6c terra conflatum , ut apriore con- ftat , ullum fal extrahere.

X. E Regno vegetabili , utdixi, nullum alkali, nifi per ar- Cujus gent- tificium. i.e. falis divifionem elicitur> credoitaque nullum al- pSitb^^lu kali fincerum in eo haberi fed id fieri arte tantum, violentomo- "»^^

do, utalkalia fixa, combuflionis ope, 6cvolatiIia, beneficio putrefi\6lionis £c deflillaticnis. Verum acida hic nativa haben- tur, ut £c quae ope fermentationis conficiuntur , utraque in- ter fe proprietate & origine non adeodifparia funtj ortum cnim unumquodque diicit a falis communis divifione, hujufmodi ta- men acidis copiofx reliquorum principiorum particulse admix- tx funt, quocirca talia acidanon pro fale tantum divifo haben- da; verum pro liquore omnisgenerisparticulis refertoj verun- tamcn, prout in more pofitum efl , a potiori fit rei cujufpiam- nominatio.

XI. Animalium flupenda funt Sc mira corpora , fi falis com- Animaiui^^ munis inverfioncm vel mutationem, quam id hoc inregno fufli- natiuama- net, perpendamus. Duo priova rcgna, aui abundant, aut quo- ^/"^7;5vo- dammododotatafuntjalkali fixo. Vcrum in animali rcgno omne latiiidonat»

i6 Lib.ISect.I.Cap.IV.De Sale.

propcmodum fal, quo quotidie fere vefcimur, in alkali vo- latile maxima ex parte mutatur, & id quidem ventriculi dige- ftione folum. Et quid magis admiratione dignum ? imo 6c in- telleftum fuperat , tantillulum fil ex ftercoref v. eiici poffe: cum tamen res comeftse , ( fi fuiflent combuftic ) fine magno negotio prnebuilTent fal fixum in copia. Hoc fal menfale itaque, velalkali fixum, quod ventriculi digeftionem fubivit, commi- nuitur, atque feparaturj illudab acido, hoc a terra fibi admix- ta, quare acquirit qualitatem volatilem; quam poftquam indep- taverit, idoneum tum id habetur in venas la6teas ad ingrediendum: in quas ejufmodi omnino impelHtur, hincque Mafla; fanguinis confunditur. Quandoquidem vero tam brevi temporis fpatio omjie fal nequit alkaUfari, eapropter fupervacua ejus muriatica pars una cum aliqua alkahca volatili, mejendo excerniturj licet interea, nonnegaverim,exiguasquafdamacidi partes refiduas, ac hofpitantesetiam nunc in M.S.inefl^e. Hsec Mafla Sanguinis au- tem, etfi fale volatili, quin 6c aliis omnis generis particulisdo- tata, minime tamen fub genere alkahcorum habenda efl; mu- riaticse namque potius efl: indoHs ifl:ud fal, quod ei inefl:, fali Ammoniaco alicui artificiaU hauddifllmile. Verumenimverofal a mafla fanguinis ad cxteras corporis partes, prjefertim ad du- riores, utadcornua, ofla 6cc. mifllim in ufum nutritionis,|pe- nitus efl: naturx alkahcx volatiUs : cujufmodi fal non primum ab igne taliter figuratur invertiturve , afl: ejufmodi partibus tali modo elaboratum inefl:. Dabo hujus argumenti exemplum Re- cipe cornua , ofla 6cc. cujufvis 6c quantum placet in fcobem redafti f q. fpiritus nitri diflblvatur ; tantum enim fcobis in hocdiflbh'atur, quantumpotefl:,Sc ufquequofolutioamaricantis nonnihil faporis invenitur , folutio pcr hnteum tolata , 6c ex- prefla, coquatur ad ficcitatem ufque: vixerit ficca, quin ha:c nitro regenerato, metalhcieve cuipiam folutioni potius, cujus fupra §. VllL mentionem feci, fimilis, accendat deflagretque} fpiritus ergo nitri invenit ibi alkali, quo cum conjundus muta- tur in nitrum, eandem ob caufl^am, quam paulo ante attuli.

Se-

LiB. I. Sect. I. Cap.IV. De Sale. t/

Sequuntur quad^ axiomata Chymica,

A X I O M A I.

Omnis effervefcentia eft motus fubitaneus liquoris cujufdam Effervcrce». cum fibilo, 8c bullis in fuperficie, ortus afale, corpus aliuddi- ^^* ^^" * verfum a fe adoriente. Ergo ubi fali diverfum corpus, folidum puta, in liquido quodam occurrit, ibi fit quaedam effervefccn- tia.

DEMONSTRATIO.

Dixi , quod , ubi motus fubitaneus in liquido oboriatur , fi^o*6c"effcr' ibi fiat effervefcentia. Nam in hoc differt effervefcentia ( i ) ^^^r" 'ilj'"' ab ipfa fermentatione, quae elt motus fegnis partium oleofarum, j"^t. ialinarum &:c. differt (i) a calefa6tione liquoris, ope ignis fa6ta, quoniam ifle motus fit pedetentim. Pr^eterea fi corpora non effent inter fe diverfa, nullus fieret motus fubitaneus , vel vio- ientus , fed fenfim fenfimque in mutuos amplexus ruerent. S C H O L I U M.

Jam non licet inferre, quod m quibufdam corporibus, qu* tamen fibi adverfari experimur, nuUa effervefcentia ex eorum commixtione confpiciatur, propofitionem noftram efie falfam & minime generalem. Refpondeo autem ad Hjec, difiinguen- dum effe effervefcentiam levem ab intenfiore : & pufillam a me- diocri. Ita etiam quamvis fenfibus nofl:ris adeo manifefla , ut aliasj effervefcentia non videatur , illam ideo abeffe , neuti- quam veritati confonum efl:: quia poteft aliquis motus interpar- tes heterogeneas effe tam levistam tantillus, ut illum fenfibus iiofi:ris vix offendamus,qui tamen quoque meretur effervefcentia dicier: quiacorporum affeftiones, fi modonon qualitate, quan- tumvis inter fe quantitate differant , tamen reapfe convcniunt. Sic 8c motus violentus , quem in quavis effevefcentia obferva- mus, fit a conjun6tione acidi atque alkali , ab amicis cogna- tione conjunftis , qui tertium eam ob cauffam tam velociflime extrudunt cum aliqua nobis vifa violentia , ut eo citius congre- di , conjugarique poffent. Sibilus oritur ab eruptione aeris in liquorevel in bullis contenti.

A X I O M A II.

Omnis effervefcemia fit plurimuua in humido.

G DE-

i5 LiB. I. Sect. I. Cap. IV. De Salf. DEMONSTRATIO.

Etenim humidum eft illud vehiculum , in quo falia fe refol- vunt , ut aptius pofHnt inter fe convenire , aut alia corpora ^. Quibus ad corrodendum affunduntur, melius diflblvere. S C H O L I U M.

EtfiCalxviva, vel fal alkali fixum aliquod, fali Ammoniaco eommixta, fal illud urinofum,quo falammoniacumrefertum eft, volatile reddat, qualem 'uolatilitatem mnhusTpercipimus: itaSc Mercurius Sublimatus cum Antimonio crudo, nec non vitrio- lum cum nitrp mixta , fpirent aliquem odorem gravem , qui procul dubio oritur a Salibus fuse fpontis fadis, ab aere in mo- tum reda6tis: verum tamen hujufmodi partium inteflinam com- motionem puto non mereri nomenclationem effervefcentise , quamvis proxime ad hanc accedat.

A X I O M A III.

Omnis efFervefcentia oritur a fale aliquo. Ergo ubi efferve» fcentia, ibi aliquod falinum fit, necefle eft.

DEMONSTRATIO.

Sal enim , cujus cujus fit , efl au^tor omnis effervefcentisej, quod etiam in omnibus effervefcenciis ad amuffim oflendere , atque experiri, Ucet.

S C H O L I U M.

In Calce vivaoritur efFervefcentiaa particulis falinis alkaHcis,". quae in lapide ante combuflionem infuntj 8c ab acidis, vi ignis in lapidem calcarium impulfis , 6c occlufis j quse, fi cis terra affunditur, extricantfe, hinc lapidem corrodunt, pofleaquani prius vehementem effervefcentiam excitariiit : haud difpari pro- fe6to ratione, uc omnes fpiritus acidi lapides &c. corrodere fo- lent. Rehqua ut oleum vitrioli , butyrum antimonii cum fpiritu nitri 6c aha , huic enuntiato nequaquam adverfantur > quippe lingula SaHum ClafTe cenfentur.

A X I O M A IV.

Omne fiil alkaH cum acido fibi obviam fa6lo efFervefcit. DEMONSTRATIO

CuiHbet, qui in hifce rebus periculum fecerit, patebit.Ra-» tiones fupra adduximus.

Lib.I.Sect.I.Cap.IV.DeSale, ifp

A X I O M A V.

Non omnis effei-vefcentia oritur ab acido 8c alkali.

DEMONSTRATIO. MenftiTia enim acida corporibusaliquibus ad folvendum aflPu- fli magnam plerumque folent excitare etfervefcentiam j qualis effervefcentia autem originem fuam trahit a Menftrui motuin- teftino violento, partes compa6tas atque duras vi corrodentis; velut fit in plerifquemineralium aliorumve corporum duriorum folutionibusj quse mineralia minus apte pro pur^s alkalibus ha- benda , funt enim corpora ex diverlis Principiorum mixtioni- bus compofita. Sic 6c butyrum Antimonii cum Spiritu nitri cffervefcit, quse tamen utrimque particulis acidis fcatent. Sed de his plura deinceps.

A X I O M A VI. Verofimile eft, in omni effervefcentia, ubi calor aliquis dc- prehenditur , ibi nonnihil olei vel fulphuris adeffe. DEMONSTRATIO. Nam omnem Calorem duco provenire a particulis oleods ocyflime agitatis, ut id in igneardente, velaliis effervefcentiis, ubi tantillulum modo olei adeffe fufpicamur, manifefte apparet. S C H O L I U M. Sulphur 6c oleum proinde^ftimo, differentia in his anguftaj iitrumque eadem facultatepollet, illud oleum aliquod compofi- tumj hoc auteni oleum magis fimplex eft 6c depuratum. A X I O M A VII. Pera£ta duorum falium contrariorum acidi puta & alkali ef- fervefcentia , plerumque aliquantulum terric ad fundum vafls pr^cipitatur.

DEMONSTRATIO. Alkalicum Sal confidero ut concretum aliquod ex moleculis porofis certo modo figuratis, terrx cuipiam inhabitantibus. Si majoremterrx portionem fibi habeant adjurxStam, fixum; Sin minorem, volatile, alkali appellantur , Acidum particulas ha- bet folidiores minufque porofos, quamalkali , ita tamen dffpo- fitas vel figuratas, ut habile fitad porosalkaliexplendos. Quod cum inibi ab aere impellitur,abdicant tum fe alkahcse terra fua, quce ipfls loco domicilii erat, Nam molccul^ feu alkalicum

C i feu

30 Lib.I.Sect.I.Cap. IV.De Sale,

feu acidum fal conftituentes, adeo exiles funt,ut, nifi vel terrse, vel aquse involverentur, non poflent fub forma corporata reprae- fentari. Verum fi utraque fuerint conjunfta, demittuntea tum potiorem terrae portionem , quoniam jam talem magnitudinem habent, qu^e aeris injuriam fuflinere pofliit. A X I O M A VIIL Sine combuflione cujufpiam rei non potefl ex ea elici fal al- kali fincerum.

DEMONSTRATIO. Hoc iis exp*eriri licet , qui de hoc addubitant > falia enim ^ quae ex integris corporibus ehciuntur, haudquaquam funt alka- licx'y fed vel acidae, vel acido falfae indolis, vel aliis quamplu» rimis Principiis intermixta.

A X I O M A IX. Nullum fal efl fixum.

DEMONSTRATIO. Hocefl, quodnon, cumignicommittitur, femper aliquam partium fuarum jadturam faciar. Imo fi alkali fixum vel fal m- xum diu diuque igni intenflore commiffum fuerit , reflabit f ere nihil , quam qufedam terra mortua vel vitrificata. A X I O M A. X. Ex Regno MineraH nullum extrahitur fal alkali pumm.

DEMONSTRATIO. Hoc Regnum enim abundat potiflimum fale communi. Con- cedo equidem a pofleriori nos demonflrare poffe , alkali aliquod in hoc regno inveniri , quamvis minima in quantitate , velut paulo ante ejus §. VIII. mentionem feci: verum a priore partim ob paucitatem, partim ob firmam partiumcohierentiam, illud difhcillimedemonflratu effe, quilibet, quiin hoc periclitabitur, comperturus efl.

A X I O M A XI. Ex Regno AnimaH ope ignis intenfioris nullum elicitur aci- dum, quod cum alkali effervefcit.

DEMONSTRATIO. Loquimur hic de corpore animali,vi ignis explorando: ahoquin non ignoro . in quibufdam animalibusahquando inveniri aliquod acidum. i. e. liquorem quempiam acidum^ Hic acor autem,

quem

LiB. I. Sect. I. Cap, IV". De Sale. 21

quem In animalium corpore invenimus , par efb liquori alicui acetofo, i. e. acido fa6to, ab oppreflione particularum oleofa- rum, fafta afale per fermentationeminfluorem redafto. Exi- gua admodum portioeft, quse in hoc Regno invenitur, refpe- 6tu inprimis falis alkali volatilis , quo hoc Regnum valde dives efl.

A X I O M A XII.

Ex Regno Animali tantillulum falis alkali fixi elicitur. DEMONSTRATIO.

Ipfe enim fal communis,cum tot mutarionibus & viciflitudi- saivoiatHe nibus obnoxius fuerit , fufcepit tandem qualitatem volatilem ; ^"°^aHb°'" cujus in primis confors fit, fi quando fal aliquod oleo cuidam gignatui» terreflriori adjungitur, & amborum partes continuointerfemo- ventur. Hujufmodi motum autcm fubeunt, dumalimenta in ventriculo mitigantur, velhumores in corpore univerfo jugiter circumaguntur. Hinc eft, ut partes falinx aliter figurentur , cum fe partibus terreflribus exoneraverint, hx vero fe oleo aflb- ciaverintj inde olei particulce mole adaugefcunt,i.e. fixamfor- tiuntur quaUtatem : fal autem particuHsgravioribus exonuflum, volatihs efl indoHs, quia utraquealium partium fitum atquefor- mam adepta funt. Ex urina quidem , quin & fanguine (quam- vis ex hoc pauciflimum ) elicitur modicum falis fixi ,quocl tamen potius verget in indolem fahs communis: verifimile ergo nobis videtur, hanc efle nimiam a nobis comeflam faHs portionem, qu£e non potuit tamfubito ab oleo fubigi atque immutari, ut idonea eflet corpori noflro ad aflimilandum , quocirca illa Der urinam abvehitur.

A X I O M A XIIL

Sal acidum corrodit prope fingula dura corpora, D E M O N S T R A T I O.

Hoc diftitat ipfa experientia, fi faltem corpora folvenda prius in pulverem , vel tenues partes converfa fuerint , ut eo meiius illud hasc aggredi poflit.

A X I O M A XIV.

Acidum corrodensenervatur, aut ab alkaH, aut ab oleoquo» piam, aut ab aquofo Hquore, aut a quodam abforbente.

C 5 DE-

11 Lib.I.Sect.I.Cap.IV.De Sale.

DEMONSTRATIO et ^TIOLOGIA.

Alkalia ( i ) deftruuntacida, obrationes fupra memoratasjSc €X hac defrruftione emergit faJ enixum. Ab oleo, (2) cum primis terreflriori , partes acut^e acidi involvuntur , ac intra globulos e jus fphaericos occultantur. ( ^ ) liquor aquofus , magna pri^cipue in quantitate acido cuivis fortiori affufus,iftud diluit. diffolvitque, hinc inde id mitius evadit. (4) quoddam vero ab- forbens enervat acidum, quia hoc illud corrodit, exqua corro- lione fpicula acidi quadantenushebefcunt, vel potius intrapo- ros terr£e fe abfcondunt , quare alius etiam qualitatis fiunt , in- ilar folutionis. v. g. Oculorum Cancri cum acido quopiam fkftas, & virtutem diureticam habentis.

A X I O M A XV.

Alkalia falia diffolvunt qusecunque oleofa. iE T I O L O G I A.

Demonflratione nulla heic opus exiftimo ; habemus enlm quotidiana hujus axiomatis veritatis exempla , v. g. in fapone, fulphure cum faletartari foluto, 8c aliis: cauffam autem hujusfo- lutionis putoeffe hanc: iiliusmodi fahaglobulosolei fejungunt'5 interftitiaque ejufdem replent , pari fere modo , ceu acidum faUs communisfe globulisMercurii junxit,ejufque fohdamcom* pa6tamque compagem conftruxit, citra illcrum deftrudionem 5 quod ex hoc apparet, quia in eodem fuHimato, iidem globuli Mercurii ope microfcopii alicujus adhuc confpiciuntur. Pari- ter fe habent alkaha oleolis conjunfta, quae deinceps in Hquore aquofo poflunt diffolvi. Olea autem femper , quemadmodum omnia Mercuriaha, denuo revivifcunt, i. e. ad priflinam olei formam, quamvisnon fineejus diminutione, reducuntur: quod non fieret , fi effent plane immutata , ut Hehnontii Seftatores itatuunt-

S C H O L I U M.

FortafTe ahquis admiratione afficitur , quia dixi oleis efle quan- dam figuram globofam , quam opinionem proferens videor fin- guhsrecentioribusphilofophisadverfari. Hi enim flatuunt o- kahabereparticulasramofas,authamatas, Scpropterea evenire, ut femper fefe mutuo amplexentur. At eorum cum venia dif- fentio, opinio.nis autem mea; hoc habeo documentum. Olei

enim

LiB, r. Sect. I. Cap. IV. De Sale. 2j

cnlm particulse , ubi poft exa6tam cum aqua mixtionem alias cum aliis fe congregare occeperint , videntur nobis globuli efTe i leves autem funt hujufmodi globuli , forfitan ob ali- quam cavitatem: hinc evenit , ut furfum plerumque fcrantur , ubi demum invicem congrediunturac ad fefe accedunt, pariteratque ut| Mercurius in minutiilimos globulos difgregatusj cu jus globuh", 11 modo fe leviter attigerint e , veftigio coadunantur 8c coalefcunt. A X I O M A XVI.

Alkalia faHa , fixiora puta , igni intenfiori aHquandiu com'" mifFa, quahtate potiuntur cauflica.

iE T I O L O G I A.

Id iis accidit, quia ( i ) a perenni & continuo ignis motu hu* jus falis eminentice magis ac magis acuuntur : nam particulse,, antea quodammodo hebetes, per vehementiam ignis jugiter ad latera fiia alhduntur , fcque mutuo fricant , hinc illse acutiores evadunt, quam antehac erant : adde (2)ad hsecfaha, inigne fufa, nonnihil accedere, partium fahnamm acidarum ab igne fumantium :qux ficonjun£tim auxiliante violentomotuconjun- gantur, emergit inde earum quahtas cauftica,ad excitandaspu- llulas fonticulofve , apta. Quin etiam corrodunt nonnulla mi- neraha, quae non, nifi ab acidis poterant corrodi. Hinc vide?- mus quaiita fit igni potentia, fi jufto intenfior fuerit.

C A P U T V.

'De Oleo.

I. Q AHsprimordia,naturamvirtutemque, Capite antecedentCj Quodvuigo »3 contemplatifumus, jam poflulat docendi methodus,ut suiphur au-- nonnihil dicamus de fecundocorporum Principio, dc Oleofci- les funEiex.- Hcet. Prifci quidem Chemici nuncupabant omne ,. quidquid flammam concipere potens eft,fulphur, ac exiftimabant fingula Olea fuam a fulphure officinarum duxiffe originem , quin 8cta- le fulphur effe corpus quoddam fimplex: falfam autem eorum opinionem efle, atqueeorum fe6tatores in errore verfari, docet experiemia. Scihcet fulphuri vulgari efTc corpus compofitum, quod a fpiritu aHquo acido cum oleofo quodam fubtiHori invi^

cem:

34 L^^- ^* Sect. I. Cap. V, De Oleo.

cem mixtis Sc digeftis originem duxit : quemadmodum , tali modo Nob. Boyle in Chemift. Scept. tradit modum compo- nendi lulphur, alteri nativo prorfus fimile. Ita & ejufdem ful- phuris analyfis noflram opinionem confirmat, fi utpote illud ac- cendatur, 6c ejus fumus in vasaUquod idoneum fiifcipiatur,ex- perimur tunc oleum ejus inflammabile avolare •, fpiritum autem, oleum Hgantem, ab aere ambiente in acidum Hquorem conden- fari. Ncc non pofllimus id ahisexperimentisprobare, fulphur nempe in duas diverfi generis fubfl:antias pofl^e feparari , quae fi vehmus fingula in medium proferre, volumen hocce ultra mo- dum efl!etadaugendum. Interea haudhariolamur, fedverecon- cludimus , fulphur non efle corpus fimplex ; fed compofitum ahquod. Siquidem in quod aliquid rcfolvitur , exeoexifl:at, necefl^e eft:. ©icummter II. Cxterum nonpoflumnon, quin heic obiter mcntionetn ciementa fjjciam dc quorundam recentiorum prcejudicatis opinionibus : Tefeiriopor- negaot enim Sulphuri vel oleo inter principia locum eflej fed '^^* e contrario aflirmant fibique perfuafum habent , cun6ta or-

tum fuum ex acido atquealkaU habere, voluntque fingula fub horum genere collocanda efle. Atfciredefidero rationes, quam ob rem olei fuerint obhti, & quam ad clafl^em, id veHnt re- digere : quoniam vix quifpiam , cui fana mens eft , aflerere au- debit, illud aut acidum, aut alkali ahquod efl^e: neque his cum oleo de foraia deque aliis proprietatibus convenire. Equidem haud inficior, oleumpofle, auxiUantibus hifce inverti, acdif- folvi, in tantum, ut uUum prope alicujus olei vefl:igium fuper- fitj quod autem oleum ideo ex numero Principiorum ejicien- dum iit , hoc mihi vix rationi confonum videtur. Etenim quamquam omne fal ope olei terreftris volatile reddatur, inde tamen non conficitur , quemadmodum contrarium ftatucntes perfuafiffimum habent , olea transformari in faha volatiHaj id cnim experientise repugnat. Non difliteor fal poflc intrafuos poros oleum ahquod occultare , & fecum in altum evehere-j neutiquam autem volo id prorfus immutatum efl^e , quoniam oleum femper ad nativum ftatum poteflreduci,quamvis id cum fru6lu fiat.

III. Pr^terea vanitatem hujus opinionis refellere licet. ( i )fi

cun-

LiB. T. Sect.T. Cap. V. De Oleo. i^

cun£ta oleofa, vel quod flammam fufcipit, efTentacida, con- Afgumenu firmanda efl eorum fententia experimento aliquo , quo planum nem 'no-" fiatex acidis oleum quoddamproducipoiTe: verum hunc ufque Jf^J p^"- in diem non demonilratumeft, autexpuro acido, aut ex alkali, aut exutrorumqueconjurHStione verum oleum inflammabilecon- fe6him fuifle. (2, )Pro ftabilienda autem noftraopinione advehi- ftius fingula mundiconcretacorpora, quibusfivea priore, five a pofteriore, ut ajunt, exploratis haud difliculter demonftrare pof- fumus , cun£tis fere nonnullam olei portionem efle. Ab his pbtiflime excipio quofdam lapides, 8c terras , quibus tantilla olei quantitas ufque adeo immixta, ut operam atque oleum uti- que perderemus , fi coneremur hocce oleum ab iUis fegregare : funt ergo hujufmodi lapides, &c.quarto elemento, terrsenem- pe,. adfcribenda. Concludere autem ex hifce di6lis licet , quippeoleum, i. e. aliquod inflammabile, in fingulisferecor- poribusoffendimus, illud unumPrincipiorumefl^e, quod etiani ad plerorumque corporum compofitionem faciat.

IV. Antequam ad olei naturam defcribendam me accingam, oieidcfim- oportet tradere defcriptionemolei,ut reivocabuliqueobfcurita- "'** tem devitemus. Per vocabulum Olei itaque fignifico corpus ali- quod unguinofum , liquidum , inflammabile , quod cum aqua per fe commifceri nequit. Defcripfimus oleum fecundum proprietates fuas, eft enimunguinofse indolis, hoceft, in quo tangendo ob glabritiem partium vel globulonim fibi cohserentium pinguitu- dinem aliquam percipimus. Si enim oleum ramofum , vel ha- matum, utfertur, foret, tunc propter particularumaliquarum acutas eminentias vel extantiam cutem feriret j quemadmodum fal vel terra j quod autem non fit. Oleum infuper liquidum eft, qui globuii oleum conftituentes a materia aeris fubtihfljma jux- ta axem fuam cominuo moventur : eo tenuius eft, quo magis fincerum fuerit. Nam fi ei aliquid teiTeftre vel fahnum admix- tum fuerit , tunc denfum utique eft , velut fulphur , fevum , cera &:c. Prseterea inflammabile oleum eft, quoniam ejus par- tes, a parvo calore, in fubitaneam commotionem incidunt, ex qua velociflima partium commotione profilit flamma. Hinc vi- demus, quod olea, quo fubtiliora &; penetrantiora, eo 6c ocyus flammam ampianr. Ob vchemcntem vero oleofaioim particu-

D la-

2^ Lib.I.Sect.LjCap.V. De Oleo.

kram commotranera, fcintillam, velflammamexoriri, cernc-* re licet in pyrite foi^titer confrifto j vel in aliis durioribus cor- poribus oleo prceditis , fortiterque commotis , in quibus noir fubtiliffimus aether tantum , fed oleum quoddam velociter eommotum , flammae fcintillseve au6tor eft. Hujufmodi olei particuliE, quum in copia inathmofphsera noftrahabitent, funt,- fi in pernicem motum adigantur , variorum meteorum , tempo- re jeftivo cumprimis nafcentium , au6tores. Aqu^ infuper oleum non poteft perfede fine alterius fubfidio immifceri , ob diver* fhm particularum formam atque fitum ; hinc indecvenit, u8 olei globuli , qiialem figuram nos illi affingimus , propter eo- rum levitatem , inter particulas aquse , forma ab oleo difcrepan- tes, nequeant hofpitari; atfurfum plurimum ad fuperficiemfe- ranfur. Eadem particularum diverfitas in culpa eft, quod ex nonnullis corporibusduplex;diquando & ti-iplex^oleumehciaturj. qu^ olea feorfum , quamquam bene inter fe commifceantur^ fibi innatare folent. Contingit hoc, quia aliud alio purius vel magis finceram eft.

^uafres im^ V. Ex hifcc di6bis apparet, falia alkalia per deliquinm foluta,".

Ippenemi!? q^amvis tadui unguinofa videantur, minime olea nuncupanda: quia nequeunt per fe imflammari,. neque aquas fupernatareifed hujufcemodi, impropriedi£ta, olea queunt aqua: commifceri, Sic & ipfi mineralium coarftati fpiritus vacantur cb deprehen- fam aliquam gravitatera , quin & aliquantam pinguetudinem^. improprie a Chemicis olea. Nam nulla prope ipfis intercedit fimilitudo olei, nec dcciaratas jam jam olei proprictates habent. Igitur illiufmodi non funt olea > fed vel filia per deliquium xe- foluta, ve^falium fpirituscondenfati,. appellanda.

<iua.namres VI. In numcro oleorum nonnunquam variae responuntur,

SmS "^^ ^"^. c>leofa plerumque audiunt. Hasc fingula eniin primordia generis fui ab oleoducunt, ut varioe fulphuris eRegno minerali edLi6tac fpecies,. quce fulphura, velut pauloante dixi,- funt cor- poraexacido, atqueoleo compofitaj cujusgenerisinplerifque ferme mineralibus reperitur. Ingentem me Hercule in Vege- tabihum regno invenimus horumoleoforum copiam.v.g.omnis generis gummata , refinam , balfamum , quorum itibftantia: prx- cipua 2ars eft oieum cum nonnuUa quantitate tcrrae, falis, 6c

aquas

Lis.I.Sect.I. Cap.V. DieOleo. »7

aqu^e' copulatum. Vocamus autem hujufraodi oleofa, quia a pociori plerumque fieri folet unius rei nominatio. Ita 6c in re- gno animali corapluria oleofaofFendimus : ibi enim habemus adi- pes , alias pinguedines diftsE , feva , ceram &c: quorum au- tem craffitudo oritur ab admixta aqua , 6c modica cujufquam terr^fubtilioris quantitate: veruntamen, fi hujufcemodi oleo- fa dellilhtioni fubraittuntur, horum partes a veh^mentia ignis alterantur, ac alium fitum affumunt, aliamque figuram j hinc ctiam denfitatem fuam coloremque cum odore amittunt , eva- dunt liquidaplerumque, atque empyreuma redolent, qualeem- pyreuma vix eis potefl demi, nifi aliquoties fuper fal ahquod al- kahcum deftillata fuerint -, & tum demum fcetorem quidem fuum perdunt, perdunt autem infuper faporemcum viribus ordinariis fiiis. Nam ejufmodi olea, ex animalium partibus fc. deflillata, iiunt per crebriorem defHlIationem infipida atque inodorai ex quo phacnomeno evidenter (apparet, olea terrellriora . fc. em- pyreumatica, a fale alkali quovis inverfura iri.

VII. Oleorum diverfa inveniuntur genera. Hxc pofTunt <l"<jt.g«t€- liaud inepte ad duas clafTes redigi , inque unam refero nativa , beafitm. ' inque alteram artefa<5ta,olea. NativanoHs occurrunt, & haec quidem penetrantiflima , in quibufdara regionibus e terra, faxifve cxudantia , aquas plurimum fupernatantia , quemadmodum talia olea in Sicilia, in Agro Mutinenfi, & alibieterra expulfa, reperiuntur, exgr. oleum Terras, oleum Petras , Naphta 6cc. E plantis olea potiflimum balfami inflar exfudant j & licet in hoc regno permagnam olei quantitatem reperiamus, illud ta- men particulis aquofis Sc terrcftrioribus oppido intricatum eft, itaut plerumque indigeamus aliquo inflrumento , 8c manuum opera, antiquum in apricum proferri poflit. Nativa olea in animalium regnovix uUa habentur, fedolea heic multam aquam fibi &terram afTociatamhabenti inde eorum folida compages. ylrtificialia voco olea, quac per artem e corpore aliquoj parti- culis oleofis dotato , eliciuntur. Horum funt nobis diverfa: fpecies: alia enim (\ini xilea exprejfa^ alia co^a^ alia deflillata. Bina priora fatis nota funt, 8c jampridem in pharmacia Galeni- ^ ca inclaruere. Deftillatorum vero , quae potius ad artem no- llram Chemicam fpedant , funt modo duo genera , ejfentialia

D 2. ni-

%^ LiB. T. SEcr. I. Cap. V. De Oleo.

nimirum , ^ empyreumatica (MQn-x. EjfentiaUa nuncupantur, qu^ nativo etiam nunc fiiporeac odore, in queis cujufque ve- getabilis proprietas potiilime fita, prcedita funt: & quae vehi- Gulo aquofo, ignis ferociam leniente, deftillantur. Hujufmodi olea fiunt ordinario e Regnovegetabili, ex iitis vegetabilibus , qua3 odorem atque faporem aliquem penetrantem habent. Quan- doqueSc qu^edam pinguedines 8cc. exanimalium regno defum- ptas , vehiculo aquofo deftillantur : Aft modicum fru6tum ex tali labore decerpimus : illud oleum ncmpe ,, quod ab aqua ebulliente ad fuperiora vafis deftillatorii adducitur , vix quic- quam differt ab ipfa puriori axungia -y praeterquam quod hsec paulo liquidior evaferit. Empyreumatica dieuntur olea , qua: nudo igne, fine uUius peregrini additione, e corporibus igni commiffis, empyreuma, i. e. aduftionem redolentibus , pro- pelluntur, ut oleum cornu cervi , ligniguajaci &:c. hujufmodj liunty aut per deftillationem obliquam , aut per defcenfum , de^ quibus infra. oienm lon- vitl. Quod fupcreft, reor, vix ullum elementum inveniri, faiinvanis quod mutationi xque magis obnoxium lit, ac iplum oleum : ex- ^mumur. peniT^wi' cnini ^^ oleo contrarias vicifHtudines , quam in.ipfo fa- k. Sal namque quo magis illud ex una in aliudcorpus migrat eo magis id particuias terreftriores amittit. i. e. volatile effici- tur, velut hoG fatis fuperque capite pra^cedente demonftravi- mus. Verum enimvero oleum, quo magis id ex intimis terr» proveniens pro ufu nutricatuquc tam vegetabilium, quam ani- malium adhibitum fuerit, eo raagis id volatilitatem fuam amit- tit. Tametfi nonnulla vegetabilia modica adhue quantitate ali- cujus olei penetrantioris dotata fint y ufus tamen docet, majo- rem olei crafTioris empyreumatici ex iis elici portionem. Ve- rum enim vero longe alia conditio animalium eft,, ex quorum- partibus vix quippiam olei cujufdam ejfentialis propelli , ipfaex- perientiailultorum , magiftra, demonftrat. Equidem oleum, ex terrapromanans,quorumvis cseterorum oleorum fimpliciffimum eft, ac ullo ferme peregrino additamento praeditum tamen ra- , rb tak habetur , fed plerumque aliis rebus omnifariam ad- mixtum varia corpora compofita efficit. Nam fi ei nonnihil acir difalis adnjixtum , oritur inde fulphur: Si terra, fifalaliquod,. fi

aqua ^

y

LiB. I. Sect. I. Cap.V. De Oleo. t<)'

Jtqua, fecundum variam mixtionis quantitatem 6c calorishujufmo- di conjungentis qualitatem , ei admixta fuerit , exoriuntur deinceps diverfa coi-pora mixtaj de quibus ki futurum plura.

Sequuntnr quadam ex fjoc capite excer^ta axioma- ta notatu nojt indigna,

A X I O M A I.

Oleum eft materia Ignis.

D E M O N S T R A T I O.

Nam nullum corpus poteft arderc , vel flammam concipere , nifi ei quodvis oleum admixtum fuerit. Periclitare modo in fa- le, terra, velalio bleo deftituto corpore, quamlibet rem igni committe, & confido te nullum unquam ignem ex his conftru- 6turum effe, 6c videbis ne flammam quidem ejufmodi corpo- ra conceptura , nifi quoddam oleofum ei permixtura fueric. Modica autem olei quantitas, quantitatem aquas maximam, al- teriufve corporis ad comburendum alioquin non idonei , fecum deflagrando abfumit. Exempla habemus infpiritu vini, in ve- getabili quopiam fuccofo, 6c in aliis corporibus ad comburen- dum minus aptis. Falfiffimum ergo eftj. acida falia dumtaxat ignis materiam efle.

A X I O M A II.

Falfum eft, olea ex falibusvolatilibus fieri.

DEMONSTRATIO.

Concedimus equidem faHa ab olco quopiam terreftriori vola»- tilia fieri , & falibus volatilibus nonnuUas olei partes efle permix- tas , ut apparet eorum diverfo odore , quem puto ab admixto oleo dependere : damus prseterea ipfa falia alkalia volatiha igrii commiffa flammam aliquam concipere , quod videtur fieri non pofle, nifi eis parum olei aflbciatum eflet. At enim vero ex his non conficitur oleum polTe arte ex falibus volatiHbus con- ftrui. Nam quomodocunque aliquis falia finccratra6taverit puto eum nunquam demonftraturum, fe eain verum oleum tranfmu- tafle, nedum aliquid , quod oleo fimile eflet, ex eis elicuifle. A X I O M A III.

Falfumeft, olea efle falia volatilia , ac nuUam differentiam; dari oka inter & falia volatilia.

D t DE-

|0

Efficientia oleorum iu «orpore hu-

LfB. I. Sect. I. Cap. V. De Oleo. DEMONSTRATIO.

Miror , qui id quorundam in mentem venerit , ut perfua- {iirimum habuerint , oleum & falia alkalia volatilia nee natura nec proprietatibus inter fe differrej eum tamen experientia con- trariumedoceat, fcilicet utraque toto , utfcrtur, c^lo interfe difcrepare. Conftat cnim olei alicujus deftillati guttam unam , interius fumptam plus corpus humanum exagitare, inteili- nam humorum commotionem excitando , quam fcrupulum in- tegrum falis cujufvis volatilis, optime ab oleo fuo depurati: (i vero inter hcec nuUa differentia effet , quid cauffae eft, ut non parilia efteda edant. Adhuc olei deftillati eJ/entiaUs^ feu empy- reumatici guttalblum unica, poteft menfuram aquas fuo fapore & odore imbuere, quod minime gentium de falibus voiatiUbus, licet ejus quis drachmam fumpferit , afferere licet. Tandem conceftb noftro axiomate fecundo, conceditur 6c hoc axioma. SCHOLIUM ET iETIOLOGIA.

Olea copropter majorem motum in corporis noftri humori-

bus cxcitant, quam fal volatile quoniamolei partes, in minutif-

fimos globulos divifas , non adeo magnam in ftomacho fubeunt

mutationem , quam aHquod fal volatile, fcd illa totis viribus, ob

eorum puta fubtiUtatem, maffamfanguineam intrant, fequein-

terponunt inter partes vifcidas feu tenaces fanguinis : quocirca

has, quoniam lubricse & tenuiores, atquc ideo agihores evafe-

runt , poffunt velocyus commoveri , velut id obfervamus in qui-

bufdam humoribus lentis, quibus tantillum modo olei admix-

tum fuerit, tales tunc lubricos atque liquidiores fieri. Qui il

ita fuerint, habiles tumfunt ad permeandum canaliculum ali-

^iUquem anguftum. Quantum vero ad falia volatilia pertinet,

fciendumeft, ^pimo magnam inftomacho fubire mutationem,

quippe in eo fortiuntur plerumque muriaticum faporem , quo

Scdotatus eft fanguis nofter: & fecundo^ quamvis integris viri-

bus permearent 5 tunc tamenquam maxime intricarentur parti-

bus humidis atquetenacibusfanguinis, itaut iftiufmodi faliane-

queant taicm motum in fanguine excitare, quemadmodum

olea deftillata alicui data , folent. Plura de his alibi tra-

A-

LiB. I Sect. I. Cap. V. De Oleo, ^ji

A X I O M A iV.

Olea puranunquam funt acida, necinacidorumnumerocol» locanda.

DEMONSTRATIO

Errorem igitur commifit Kunckdm^ ftatuens, oleum, immo omne inflammabile, originem fuam ab acido duxifTe; diflinxit prseterea acidum fubtile a fubtiiiflimo. Non fuggerit autem ar- gumcnta idonea, quibus convincamur, ejusmodi acida , ac ille llatuit, in rerum univerfitate dari. Quod vero ad ipfum oleum- attinet, neminem exiftimo demonftraturum , in eo, ab omni- bus fordibus vcl additamentis purgato, latere quicquam acidiy vel hoc plane efi^e quoddam acidum. Etenim fi oleum e/Tet aci- dum aliquod , experiremur id aut guftu , aut afFufione alicujus alkali , quo cum & leviffima quaeque acida aliquantenus efferve- fcere folent : atqui neutrum poteft dici. Sed contrarium po- tius experiuiur , nempe qusedam olea diftjllata cum acido mineralium fpiritu effervefcere , quod non fieret, fi ejufdem^ prorfus profapi«: eft!ent.

A X I O M A Y.

DifTerentia odoris' , coloris atque faporis alicujus rei c^ritur potiflimum a diverfa olei y 6c falis commixtione. DEMONSTRATIO.

Terra enim, 6c aqua, fi quando fueiint fincer^, & odore Sc colorc carent : Sin vero & oleo fuerint aflbciatse, varias tunc formas , variafque qualitates nancifcunuir. In oleo tamen major differentia invenitur, quam in ipfis falibus. Nam falia poflunt ad paucas fpecies redigi , qure plerumque quod ad for- mamy quod ad qualitatem eorum pertinet , haud multum in- ter fe diftant. At oleis fingulis fingularis eft quxdam tum qua- litas, tum fapor, tum odor. ConcTudimus itaque ex his didris,. difcrepantiam rerum fapidarum plurimum ab oleo aliquo, cum' fiile varie intermixto , ortum fuum ducere. A X I O M A VL

Quibus vegetabilibus nullus fragrans odor, ex illis vix qiiip» piara olci eJfentiaUs deftillatur. Ergo vegetabilia , quo magisfra-- grant, eo plus6c oIeo^^«?;«?/? abundant.

2A Lib.I.Sect.I. Cap. V.De Oleo.

DEMONSTRATIO.

CaiHratn odoris praecedente axiomate ftatui oleum ejfentlalt aliquod efle ; certum igitur hoc indicium eft , quod ubi fra- grantiam aliquam in re quapiam deprehendimus , quod & ibi hofpitetur quoddam oleum eflentiale. Contrarium experimur in vegetabilibus inodoris, v. g. laduca, plantagine, cichoreo Scc. qu£e fingula ullum pene oleum ejfentiale fundunt : at m- pyreumatkum quandoque in fatis magna quantitate. A X I O M A VII. Singulorum corporum naturalium cohserentia dependet ab oleo aliquo.

DEMONSTRATIO. soUdiws Videmus enim in vegetabilium , & animantium partibus,

«orporum ^^q^j^ ^^q compa6tiores hse funt, eo magis esedem fcateant oleo , quod ex iis magna ordinario quantitate propelUtur. v. g. in cornibus, ligno guajaco &c. quae refpedu aliorum leviorum , ac porofiorum corporum , duplum fere plus olei fundunt , quam h^cleviora: expulfo autem oleo , naturali corporum glutine, friabiha evadunt quseUbet corporaj uthoc adoculum , utajunt, demonflirari poteft in fingulis rebus , quoad non ampHus fuma- rint, combuftis. Non dubito etiam metallorum mineralium- que plerorumque foUditatem ipfi oleo vel fulphuri adfcribere. Hoc autem iUis inefle arguit aUquorum accenfio cum nitro,vel candefaftorum odor fulphureus &c. Quid? quodvense metal- lic^ admodum durae, cum leviterurantur, fulphure fibi adjun- ^o ex parte priventur, atque adeo friabiles evadunt.

C A P U T VI.

$l«aque T> Oftquam rerum naturaUum Activa Principia contemplati coipora J^ fumus j ordo fcriptionis poftulat , ut pcrgam fcribere de ter- haEnon- tio corporum Principio, a me Neutrum dido : quo vocabulo fil/'^?"^ ipfam Aquam inteUigo. Omnipotens hujus univerfiConditor, auou '^"' hujus Uquidi Elemcnti quoque mirum, quantam copiam crea- vit. Reputet enim fecum reda via maximam ejus quantitatem ,

or-

Lib.I.Sect.I. Cap.VI. De Aqua. 55

crl)em tcrrarum amplc6tentem, circumdantem , permcantem- Supni nos eft aqua nubes, rorem, & alia meteora conftitucns : hifraaut terramambit, utvaftiffimum ^equor, aut eandemper- meat, ut teflantur omnis generis fontes & putei, &profundac fodince, cx quibus mineralia eruuntur. Nihil imprcefentiarum dicam , quod & ipfa aqua ex uno quoque corpore fere propel- latur-, corpore filtem jam demum e loco fuo, in quo genitum fuerit, exempto. Sicque ex ipfis lapidibus, metallorum mine- ris 6cc. anobis (icciffimacorpora habiris,nonnihil aquas benefi- cio ignis' expeUitur. Eccam rationem , cur concludere pofii- mus , tiquam quoque in numero Principorum corporum efle, quoniam hxc in fingulis ferme invenitur. Hanc haud parum facere ad rerum quarumvis produ6tionem non indo6te ab //<?//- Tfiontio in fcriptis fuis pafiim demonflratur , qui tamen a nobis di- fcordat, quod (latuat, aquam duntaxat efle unicum corporum Principium ( qua; & fuit fententia Thaktis Milefii , ut perhi- bent Plutarchusm Philofoph. l. i. c. iii. & Cicero. de Nat. JDeor. Sic & Zenonis Cynici tefte Diogenc Laertio libr. vi i. ) Famofum alkaheft, cun6la corpora in hquorem aHqucm difl^bl- vens , tanquam argumentum , quo opinionem fuam ftabiUat , affert. Proinde ita argumentatur. In quod aUquid refolvitur, ex eoexiftit, atquoniam omniafoHdaUquorealkaheftico inaquam reducuntur, ergo ha:cex aquaexiftunt. Vemm, quoniam ejus opinio jamduduma plurimis do£tis refutatacft,imprimis a Nob. Boyle in Chemico Sceptico, ideoejus confutatione fuperfedeo. II. Neutrum pronunciavimus efl^ aquam elementum eo quod aquanec a6tiva,necpaflivaftri6teeftvocanda: utriufque enim fa- ^"e dk^itur cultatis conforseft. Namque AUiva eft aqua, ubiomnis generis neuuumT {alesjfuccosahaque tenaciadiflblveritj in quorumj diflblutione, particulae ejus tcretes, 8cflexilcs infinuant fe in mododi6torum poros,eofquedivellunt,quibusdivulfistotumcommunitercorpus, quod difl~olvendum crat , in partescollapfumintraaquscdifiblven- tis poros aflumitur , ac ita con)un6tim corpus aliquod liquidum conftituunt, evaporataveroaqua, corpusdiflblutum demum fic- camin formam vifui fe noftrofiftit. Pajfiva autem eftaqua, ubi hascquafi vehiculum, in quod 8c fal, & oleum abfcondita, una corpori nutritionideftinataad ingrediendum a calore aliquoex-

E cite-

Quare aqui

j4 Lib.I.Sect.I. Cap.VI.De Aqua.

citetur. Ha;c eft cauna,quare perraro qujedam aquapura, 8c (implex reperiatur. Plerumque enim quibufdam heterogeneis. ^i. e. cirterorum Principiorum particuliseft imbuta, & confpur- cata, cujufmodi ordinario vel in decoftione , vel in afTervatio- ne ejus lefe manifeftant. En cauflam , qui fiat, ut aquas nati- va: facillime quoquo modo putrefcant j qualis autem putredo> ab admixtis oleofis, falinis ScteiTeisparticulis, a levi quovis ca- lore prius in fermentationem , poftea autem in putrefa6tionein reda^tis, ortum habet, gigniturque. Aqasede- jjj j^er aquani autem, quam pro Principio corporum ha- bemus, cc quam Chimici ^\i2i%pblegma vocare malunt, intclh- gimus corptis aliquod Jimplex ^ Uquidum^ diaphanum^ infipidumy quod ah oleo ratione aliquarum proprietatum di^verfum efi. Aquae, quia extenfio competit, efle corporeumahquod, nemo inficia- bitur : extenfio enira efl una ex prsecipuis corporum attributis, cujusopecorpus^quoddampercipimus.AquajquamproPrincipio habemus , oponet efle fimplex. Natura enim elementi corporum iitaeflineiusfimpHcitate. AquapuraScUquidaeftSctranflucida, cujus modi proprietates &oleo funt: differt tamen aqua ab olea ratione pinguitudinis , quam illa non habet. Liquida autem cflaquaquiahabet flexilestcretefque,fecundum axem fuam con- tinuo ab aethere commotas, particulas: quie fibi mutuo leviter duntaxat contingunt : hinc inde fit, ut ejus partes a levifiima quoque calore difcedere conentur: 6c ad exhalandumquam ma- xime pronse fint. Eadem partium figura atque fitus fimt in caufia, ut aqua pellucida fit, particuhs nempe lumen emittenti- bus nihil obffat, quo minus e« ipf^ per interflitia perque poros fuos pertranfeant: 6c quia ejus partes flexiles, nuUifque acutis angu- lis, vel afperitate funt dotatse : hinc evenit, ut illiC in fibrillas lingu^ nerveas nuUum motum tremulum excitent , quam ob cauflam ani- ma nofl:ra tale fubjedum, tanquam quoddam infipidum, dijudicat. AbOleoaquaeftdiverfa ratione pinguedinis^inflammationis, 6c mixtionis. Diverfa partium figura in caufla eft , ut per fe fine additamento aUquo i.e. finc alterius principii interventu oleum cum aqua non coeat. Et quoniam aqua , qua plerumque uti- mur, alienarum rerum particulis confpurcata terra imprimisSc Hiodico fale : propterea volumus aquam pro Principio agnofce-

re^

LiB. I. Sect. I. Cap. VI. De Aqua. 3;

1^5 fifincera fumt, & rebus alienis proiTus caruerit. Utautem aqua ad talem puritatem quadantenus redigatur, oportet eam femel atque iterum ac fepe deftillare. Dixi qnadantenus: ali- quis enim periculum fecit in aqua trigefies deflillanda : expertus mutem eft, peracla qualibet deftillatione aliquantam terra; por- tionem in fundo vafis identidem fuperftitem fuifte.

IV. Explicata aqux defcriptione, tradendse ejus differentix Differeiwsi funt. Vocabulum aqua; latiori fenfu fumptum,variasfpeciescom- *i^«^'»>> ple6litur > alia nimirum aqua dicitur nativa , alia artificialis. Nativa^ cujus iterum diverfe fpecies inveniuntur, perraro pura

i. e. finc ullo peregrino fibi admixto habetur. Ex aqua, fi ipfi lal aliquod commune immixtum fuerit, Oiiunmr fontes falim -, quin & ipfum ^quor immenfum eft ex aqua & fale muriatico compofitum, abs quo tamen modo di6ti fontes per meatus fub- terraneos derivantur. Eadem aqua naturalis , cum illa per loca fubterranea, vitriolo, velalumine, vel alio fale minerali reple- ta, ducitur, difTolvit talia mineralia,6c fecum abducit, 6ccon- flituit \ZYia generzacidularum : nec non eadem aqua mineralium folutione , prcefertim aliquo Sulphure gravidata , & ab igne fubterraneo calefa6ta , eft au6tor, ut diverfigeneris /^^r;^<^ exo- nantur. Vapores aquas e terrac globoaqueo furfum vehi, inquc aeris frigidioris rcgione condenfari , deinde aut in Plwviam , aut in Nivem 6cc. transformatos , in terram denuo delabi , notum eft omnibus. Artificialium aquarum diverfas quoque habentuu fpecies; nam alia dicitur fimplex, alia compofita. Simplex ap- pellatur aqua^ quce auxiliante deflillatione ex una duntaxat re per fe, aut affufione aquse elemcnturis, vehiculi loco huic rei deftillanda^ ancillantis, expellitur, eaintentione, ut partesfub- tiles, in illamateriaabfcondit£e, una cum aqua fegregarentur. §ic in officinis proftantaqua rofarum , aqua lavendulse 5cc. Com- pofit a wtro aqua nominatur, qu^ e diverfis fpeciebus , oleo & fale aliquo volatili dotatis, vehiculo quodam liquido deftillatur. Gratia Exempli aqua apople6tica , Carbunculi & fimiles, in pharmacopoliis, pro futuro Medici ufu extantes.

V. Supereft meminifTe fupra memoratas qualitatis pafliva; , Quare aqua quam aquie etiam adfcripfimus. Sciendum itaque eft , aquam fyj'1"* '^""^' ob pororum diverfitatem capacemcfTe, ad varias particulas,-

E i ut

3(5 LiB. L Sect. L Cap. VL De Aqua.

ut falinas , terreas , lentas , plerumque ex oleo terre{h'iort compofitas, fufcipiendum 5 cujufmodi aqua, multis nimirum pavticulis hctcrogencisimbuta, has feducit inillud corpus, quod nutricndum eft. Ex fe ipfa autem aqux nuUa vis eft poros du- riorimi corporum intrandi : etenirn nimis ipifta cft, cum fue- rit frigida, propterea ci auxilio cft calor quifpiam, partes aqua: denfiores attenuans. Rarefa£ta divifaquc in minutiftimas aqua particulas, idemcalor, quiautafole, aut ab igne fubterraneo provenit , illas commovct impellitque vel in fubtiliftimos quofquecorporiscanaliculos,utpartes,nutricatuiaptaE,nutriendiE rei apponnntur&: aftimulenturj fupervacuum vero aquofum per inienfibilem exhalationem paulatim avolet. Adde athmofphx- ram liquida quselibet!, in canalibus contenta premendo, modo diftcE rerum nutritioni fymbolam dare. Et hsec funt quiK dc paftiva aqua^ qualitate commem.oranda duxi. At miftis eisjquac ad Phyficam potius fpe6tant, perpcndaraus fet^uentia axiomata^. ChemicE tironi fcitu magis neceftaria.

A X I O M A I. Aqua ex re quapiam deftillatay eft aut purum phlegma, aut CX falino oleofis particulis compofita.

DEMONSTRATIO. ^uxns Ex vegetabilibus nullo oleo ejfentiali^ & fale volatili prasdi-

iTiiatfoliV ^^^' ^' S- i^^"ca, tormentilla, &:c. quin & e plerifque anima- c«mmittan- lium partibus, per felcniter, per Maria^ Balneum duntaxatde- ilillatisj nec non e crudis c terra rcccnter defumptis minerali- bus, nil aliud , quam purum putum phlegma , hoc eft aqua quacd.im elementaris deftillatur. Ex iis autem, qu^e falino oleo- fis particuiis, volatilibus nempe donata; funt , qua: fe, vel fa- pore, vel odore communitur manifeftant , ut lavendula, co- chleariaScc. aptiftlmefieri poflunt. E Regno Animali , 6cMi- nerali, quia principia accuofa particulis tcrreis admodum im- plicata, talesaqux deftillatxfieri non pofliint, excepto fterco- rc quovis, qiiod in deftillando nonnihil de virtute fua cum aqua communicat.

S C H O L I U M. Ex hifce di<51:is conftar, quam prarpoftcre tot aquae deftaUatiC in pharmacopoliis aflerventur,quarumpotiftimapars erebuster-

reftri»

SIU

LiB. I. Sect. I. Cap. VI. De Aqua. g/

reftribus deflillata, iit eplantagine, burfa paftoris, foliisquer- cus , &: cxteris corpoiibus fixioribus, Vis adftringendi , quara cjufmodi aquis nonnulli ex medicis tribuunt, latet in rcfiduo jt dellillatione. Firma partium cohxrentia in caufla eft , ut pera£ta taliiMn adflringentium deflillatione nihil aliud , quam inei*um phlegma , ratione inftrumenti , deftillationi infervien- tis, potiflimum ex 3cre fabrefa6ti, nonnihil alteratum accipia- mus. Eadem conditio eft aliarum rerum y firmam partiuiu nexum habentium , ut borraginis, buglofli&c. Quandoqui- dem vero hujufmodi aqux flillatitix nullas vires,nifiquascum a- qua elementari communes habent: igitur illius modi aquas non magni, fed tsruncii facimus 5 fubflituimusautem in earum locunj puram modo aquam pluvialem , quam vehiculi loco ufurpare li- ceti vel quod mehus eft, horum vegetabilium fixorum deco- ^ionem.

A X I O M A 11.

Simplici deflillationi fruftra fubjiciunturiingula corpora odo- re deflituta.

DEMONSTRATIO.

Simplicem voco deftillationem, quEcfinererum aduflionefit: quic utneaccidat,addimus rei deflillandasquoddam humidum, quod partes volatiIesfecumabducit,aclenitignis ferociam. Huic autem incaflum cun6ta mineraIia,pIeraEqueanimalium partes 6c vcgetabilia inodora committi, Experientia docet. Quvc cum ita diclarum rerum conditio fit , confequens eft, ut non modo fim- plices, fcd ctiam tot fiimtuof^e in ofHcinis proftantes, erebus fixis deftillatce aquse compofitse, ut aquaantiphthifica, antidy- fenterica 6cc. quamvis earum inventores nefcio quam pompam in dicendo adhibeant, ac inanem modo fcientix oitentationcm prodant , in exilium , ut ita dicam , ejiciantur. Opinionem meam confirmant medici magna prudentia, ufu 6c exercitatio- nepracditi; eos nempe, qui di£tas aquas conficiunt, oleum at- que operani , ut tritum jampridcm fermone proverbium ha- bet, perdere.

E X CA'

jS LiB. I. Sect.I. Cap.VII. De Terra.

ip

C A P U T VII.

^e Terra.

Erfpe^Vis cum cura 5c confilio uno neutro , & duobus adivis corporumprincipiis,rupereft quartum, Terra nempe,in- veftigandum. Hujus caufla qujedam in medium proferam ac patefaciam , qii£e 6c rationi 8c experientise repugnare minimc videntur. Ut autem dicenda aperte ac plane explicentur, o- portet ordine, finequovix quicquam re6ke tradipercipiquepo- teft, procedere. Quxnamies \{^ Vcrum ut ad propofitum perveniam, tirones Chimiazad- bu"o fi?"" monendos , duco , me non vocabulo terrx inteiligere , illam ma- coop^andaJ gnam hujus mundi opacam, atque ab aqua circumdatam, eque diverfis mixtis conftitutam mafiam : quam vulgo globum terre- ftrem, tellurem, vel terram latius nuncupamus , quo fenfii illa pafiim in Sacro Codice accipitur. Neque illam terram volo , quam pedibus calcamus , quasque terra plerumque audit : 6c quseterra tofumpta, aliaslimus, argilla, 8cc. vocatur, y.g. bolus, marga, creta 8cc. quae omnes diverfi generis Principiis dotat£e funt: qua de cauflaminime a nobis pro Principio corpo- rum habentur. Sed nos fumimus terrze vocabulum prefl^e ac magis ftricte. Scilicet vocabulo terras intelligimus corpus aU^ quod fimpUx , folidum^ friabile^ i»ftpidumy immutabile ^ in igne coyiftayis. Defciiptio- III. Dixi illam terram , quam pro Principio habeoj corpus

RIS

is terrae ex- aliquod firnplcx efl^cj ad Principium enim talis res, quae ab o- ***'"'' mnibus extraneis particulis liberata, velut id quoque cap. prxced. admonui, requiritur. Soliditas oritur a ftabili firma- que partium forma. FriabilisTerraeft quoniam ejus particul^e fc leviter tantum in extremitatibus contingunt. Infipida eft ea- dem , quia ejus partibus nullse acuminatae , fcd obtufse folum cminentix funt, qu^e vix ullum fenfiferum motumin linguano- ftraexcitare valent, fed fupra linguam., pariter ac glebx quo- dammodo rotundatiE eflent , feruntur. Immutabilis eft eadem, i. e. quxj quamvis afale aliquo pofiit exedi, atque adeo in li-

quo-

LiB. I. Sect. I. Cap.|VII. De Terra. ^9

quorem redigi, inde tamen nonfequituream efle tranfmutatam , deftrudam, abolitam: quonia&m hanc poflumus recuperare, fi modo iftud folvens additione contrarii fuerit deflruftum, vcl ab ignc in auram abadum. In igne per fe terra perftat, propter partium gravitatem & cohaerentiam.

IV. Appellavimusterram£/^;i^<?;^///;waliquod^^^i'«;«, quip- Qli"et««a pe caetera , fal fc. oleum, &aquain hanc agunt, hancad fuum paffi^vumTp-- nutuminformandoinfle6tendove, utmodohxc,modo aliaqux- P^i^^'^- dam concreti forma emergat. Qua de caufHr verifimile nobis videtur, terram flngulorum ferme corporum mixtorum dunta-

xat bafin efle & fundamcntum, abs qua illorum forma, acdu- ra compages dependent : 6c vix , aut omnino non,pofliimus quippiam in hoc mundo invenire,quodcrebrioribus, tum mu- tationibus , tum vicifl^tudinibus aeque magis obftoxium fit , quam ipfa terra. Hxc enim non potefl non contineri , tam pura,tam fimplex, quin illa protinus, in momento quafi , cum reliquis Principiis cujufdammodi conjundionem fubeat. Porofa eft, idcirco facillime aquam admittit, cumque ea congreditur. Siquidem vero in terra , oleum, 6cfal, ut Cap. anteced. dixi fuum habent ordinario domicilium , inde h^ec nullo negotio cum terra permifcentur , cumque ea in uniufmodi concretum coalefcunt : in primis vero fi vel aer, vel calor quifpiam , fu- pervacuas aquae particulas abegerit.

V, Exhis diftis materia patet , quam opinamur, pro Ele- Quarr«mi» mento paflivo habendam efl^e. Certe nonillam volumus, qus; ""sapte tei- a Cnymiitis ordmario terra mortua, vel caput mortuum voca- tur.

tur: hjEC enim haud omnibus extraneis particulis viduata> fed ex ea potefl aliquando non exigua cujufpiam falis portio elici , quemadmodum addubitanti id tentare licet in capite rnor- tuo vitrioli, velaqua fortis. Sic & plerique vegetabilium con- crematorum cineres, non merentur elementum Terrx vocari: ex fingulis enim quidquam falis cumaqua educitur. Neque vero metalla mineraliave qua^dam beneficio alicujus menflrui corro- fa, 6c affufione alicujuscontrarii interreamformamprsecipitata,, aut quoquo pafto in pulverem redafta , nomini terr^ fincera:: cooptanda funt> fiquidem hacc non funtin fuaPrincipia refolu- ta)fed additamento cujufquam falisalkalivolatilisjquod menfl.rui

cor-

^o Lib.ISect.I. Cap. VII. De Terra,

corrodentis partes acidas , metallo foluto intime junftas, ab-» forbet j qua dc caufTa metallum, aut minerale illud, iterum fui juris fit , ubi poffunt conjunda in igne liquentur , reduci ia priftinam formam. Item omnis generis vulgo vocatas terras, utibolum,argillam 6cc.numero elementi eximimus: quippehu- jufmodi non liint purx terrse, fed abundant communiter aliqua aquae quantitate , quse ex iis ope ignis propellitur , quin & pel- litur nonnunquam inde aliquantulumolei, aliquando liquorqui- dam acidus. In numero igitur Terr^, qux maxime finceraeft, ponenda funt cinis vegetabilium , ex quo omne fal cum aqua cduftum, animalium olfa 6cc. ad albedinem ufta 5cc.

Excerpta mnnulla axtomata.

A X I O M A I.

Terra efl omnium Elementorum fixiflima. i. e. quse per fe fine additione aliqua ad dillipandum minus apta eft. DEMONSTRATIO.

Experimur enim , fitalisteira, qualemdefcripfimus, omni- modis tradetur , illam tamen fixam fuam qualitatem retinere. Interim haud nego , eandem terram, cum a majorealiqua vi, cui refiftere nequit, arripiatur, vel fecum cpngredi impellatur, nonnunquam ex parte volatilem reddi in tantum , ut h^c una cum ca:teris in auras pofiit diflipari. Inde tamen nemo inferat veiim, terram efl^e tranfmutatam , imo ad nihil recediflc. Con- trariumExperientiadocet, nempe fi terra talis a vinculis fuis, vel potentiori fuo , quo ligabatur , liberata fuerit , eam tunc demum indolem nativam recuperare.

A X I O M A II.

Terraeft crebiori mutationi obnoxia, quam reliquaprincipia: velterraa diverfa c^eterorum Principiorum additione, 6c vario caloris gradu in formas innumerabiles cogitur.

DEMONSTRATIO.

Exempla paflim obvia funt, qux enuntiatum noftrum confir- mant. Profefto Terra inftar Vertumni eft, 8cab additamentis omnifariam immutatur. Ha^c, prout ejus velminor vel major ponio reliquis principiis fuerit admixtaj in caufta eft ut resex

iftis

tiB.T. Sect.T. Cap. Vir. De Terra. 41

l{liscompofita,vel minorem vclmajorem indeptafitfoliditatem; & quod confequens eft, aliam atque aliam formam. A X I O M A III.

Nec plus, nec minus Terrx hoc tempore in mundo eft, quam omnipotens Creator in principio rerum condiditw DEMONSTRATIO.

Equidem concedimus , plures creatu4"as viventes nunc tem- poris in mundo inveniri, quam fuere ab ejus initio; 8c quafque creaturas indigerc, & vi6tu, & ami<5tu, ex terra potiilimum defumendis j & res fingulas ad di6tos ufus neceflarias aliquanta terrx portione donatas efTe. Quibus pofitis, nemo tamen inferat, velim , t^rram , qua terram , diminui. Namque fi aliquis di6tas res cum animo fuo confideraverit , eum , confido , facile per- cepturum, eandem Terr^ portionem in mundo eile, quanta a Deo T. O. M. almo noftro conditore in primordio rerum crea- tafuit. Tcrra enim illa, qux nobis videbatur abfumpta, ac in innumeras formas transfigurata , minime ell ablata , nequc diminuta i fed tantummodo fub variis fpecierum formis larvata. Haec poft interitum cujufvis creaturas ad fuum priftinum fta- tum redit, cumque tellure denuo conjungitur.

C A P U T VIII.

2)^ Subjedfo Qhemia,

Lteriam, ex qua cun61:a corpora generis pri- Quidchc-

jrunt, perpendimus. Hsec materia non u- micumface-

niufmodi , fed ad quaterna fumma genera, ad fal , oleum aquam it e°"cbuT, a

6c terram utpote, rediei poteft : quaterna autcm hsecce revera fettanfaftis,

r^^ j° • rj r - r •1 refte ratioci-

muniverhtate rerum dari, conndo me latis fuperque capitibus netm. pra:ced. demonftrafle. Quas quamvis ita fe habeant, nolim ta- men, ut ea aUquis accipiat proinde ac fl fingula, qux protuH, ex oraculo ApolHnis Pythii eflent edita, ac nihil poflet efle ve- rius; fedvclim, ut aHquis de di6tis addubitet, ac pauhfper fit fufpenfus animi, non tamen utPyrr/jow/VjquosGrarci a-A.i7r%iK^g appellant, qui de unaquaque re nihil veri decerni,nec eam men- ie comprehendi pofle contendebant, quorum fufius mentionem

F fe-

4» LiB.I. Sect.I.Cap.VIILDeSubject.Chym.

fecerunt. Diogenes Laertius in Pyrrho Helienfi 6c Jul. GelL l.xi. e. V. Noct. Attic. Ratio illis ha:c erat, quam profert Petronius ^rbiter in Fragment.

Fallunt nos ocuU^ 'uagique fenfus ^ Oppreffa ratione mentitmtur.

Nam turris^ prope qude quadrata furgif ^

Attritis procul augulis rotatur.

Hiblaum refugit fatur liquorem ' Et naris cafiam frequenter odif.

Hocillo magisy aut minus placere

Non poffet , nifi lite deftinata,

Pugnarent dubio tenore fenfus. Sed dubitandum tantifper Chcmico efl de rei , a fe omni fa- riam exploratce, indole, quoadomnia, quse in utramque par- tem afFcvre poflunt etiam atque etiam dcHberata fuerint. Qui- bus tranfadis ipfi tum licet, & integrum eft,de rebus a fe per- a^tis fcntentiam proferre. Sed h^ec obiter , & cafu quafi de modo ratiocinandi di6ta funto. mSmeTi ^^* ^^^^cquam ulterius in fcribendo pergam quxfo a purs chemicore- Latinitatis ftudiofis, utmihihanc detis veniam, ut patiamini «mmmui; vocabula quacdam,a metaphyfcismutuata,in medium proferre. Unum ex his c^fubjeSfum informationis. Per id lignifico ipfum hominem, cui in corpore fano fana mens eft. Eum fe devo-- vere oportet Philofophiac fine pr£ejudicatis opinionibus tradi- tas, item 6c temperantix'. Qiiifquis enim genio gula:ve indul- get,isefl ab arte noltra tanquamBoeoticum ingenium 6c Arca* dicum pecus, procul arcendus: 6c ut in fumma dicam, unus eorum quifque, qui ignavice , flupiditati ingenii , avaritice deditus , is non efl idoneum Chimia; fubjectum. Male ergo 8c fibi , Sc ahis , confulunt , qui opinantur , artem banc cadere modo in imi fubfellii homines , quia hujus generis "homines maxima in co- pia ubique terrarum fere reperiuntur, qui hanc artem, quam Reges 6c Proceres ohm , nec non etiamnunc ahquando , tra- £tant manibus fuis , confpurcare haud erubefcunt : 6c id quidem, iit,aut lapidis, ut ajunt Philofophici, aut Pan^ceac faltem uni- verfahs cujufdam, potiimtur; quo in opere autem, operam at- que okum tales ciniflones, ordinario perdunt. Equidem non

ne-

Lib.I.Sect.I.Cap.VIII. DeSubject.Chem. 45

nego complures admodum, qui fe adeptos vocant , reperiri, qui intolorantius fe & magnifice jaftant atque oftentant, quafi vero di6tum lapidem, vel Panaceam aliquam, poffiderent: ve- rum , fi quis eorum fa6ta cum diftis comparaverit , inveniet mehercule illos hominibus verba tantum dare, & ex parte ma- xima nugatores efle. Quid? quod plurimi medici addubitant, quin tahs Panacea , omnibus morbis fine difcrimine medens, alicubi locorum reperiatur. Quod ad me attinet, fufpenfo ani- mo foHcitoque fum jmonitus autem cum fuero meliora,fequar, interim credat Juda^us Apella.

III. Casterum dolet mihi & moerore afficior, quoties cum .Cnmini-

,- 1 ^i • ■ • rr tiOius,qua

animo meo conndero, Chcmiam artem antiquilhmam , natura aiiqui in imitatricem, non folum tot futores ultra crepidam judicantes, ^^^p^^j^j^, fed & tot fui habere ofores. Hi pofteriori loco di6ti, tam pra- puifio. vum, tampervicax, maximeque carpendum hominum genus conftituunt, ut pejus eo, vix quicquam reperiri Hceat : quan- tumvis plurimum fint fuse ipfius ignorantix (ut forex) prodito- res. Increpant tamen vituperantque potifiimum hanc artem, omni laude cumulatam , & apud omnes doftos honoratam , du- ce aut infcitia , aut invidia. Infcitiam habent ducem , cum inepte, odiofe, putideque dicant , artem Chemicam nullum u- fum vel in Medicina, vel in Philofophia habere. In Medici- na perhibent medicamina , quo fimpHciora , eo meHora , ea efle j fruftra ergo Chemiam in tovnm fuhtiUfaiione -^ feu in fecernen- do puro ab impuro , verfare : maHtiofe practerea addunt , plc- raque a chemicis confc6ta remedia venenofae efle profapi^ i ideoque hxc nec bruto aHcui, multo minus segro homini fa- nandi caufl"a, adhibenda. Sed demus adverfarns, ufum Che- micorum remcdiorum interdum adverfos cafus, minufque pro- fperos eventus , fuifle fubfecutos > num ex his efficitur , cul- pam in Chemiam efl^e transferendam ? Minime gentium puto. Siquidem tales non raro contingunt in iis, qui Galenicis ita di- 6tis remediisufi funt. Igitur non ars, fed qui adminiftrando- rum re£totempore&dofi remcdiorum ignarus,eft reprehenden- dus. Quod autem aHqui ex Philofophis fophifmatis commen- tifque opinionum potius, quam faftidiofis laborique incredibiH partis Chemicorum demonftrationibus dele6tentur, £c noftram

F z Jir-

44 LiB.I. Sect.I.Cap.VIIL DeSubject.Chym:.

artem vituperentj idiis, rerumChemicarum rudibus, libentei? eondonamus. Invidiae impulfu agunt potiflimum medici qui- dam pra6tici, ut nominari geftiunt -, qui , quando alterius fa- £ta aflequi nequeunt , hunc maledico dente carpunt : xgrotis autem nimis inculcant remedia,. qure alter adhibet, eiTeChemi- ca, c llibio, hydrargyro, opio &c. qu^e ab iis tanquam venena cxecrantur, parata. Fugite hinc, inquiunt, hic latet anguis in herba : Medicamentura ejufmodi vbluntaria morte luetis &c. Hse funt invidi artes, quibus alterius famam conatur imminue- re , eundemque apud imperitam plebem quoquo modo odiofura reddere. Quandoquidem vero nulla ingenia , Livw au6tore , tam prona ad invidiam fint , quam eorum , qui genus ac fortu- nam fuam animis non cequent, quia virtutem & bonum alienum oderint. Per fummam fraudem igitur & malitiam fingant ex- probrentque Jatrochemi tot crimina , quotquot excogitari pof- funt. Magnum nobis eft folatium vacare culpa : vel illud Nafo* nis. Confcia mens re£li fama mendacla ridet,.

C A P U T IX»

^e Chemue ObjeBo.

^aiwm I.T>Ervenimus ad materiam, circa quam Chemia plerumque

«t materia > j^ vcrfatur , quas a Sapientias ftudiofis communiter Obiedura

at , &iti appellatur. Et hujus caufta Cheraia adraodum luxuriat. Siqui-

cSiScusl"^ dem utilitatem aucupari conatur, dum non modo defcendit ad

ima Terra: ufque, vel exfpatiatur ia latiilTraum Flor£E campum ,

vel perfcrutatur animantium viCcera , fed etiam , dum fuperiora

petit, athmofph^ram nerape, & ex hac pro ulu ftiD deliderat,

xnodo nivem, modo rorem , raodo pluvialem aquam ,. modo

ilellarum , ut vocant , eraundorium : & modo auxiiiantibus

certis inftrumentis totam curam iiifpiritum mundi intendit,. uc

hunc fumma seftate, ferenoque aliq.ua die,ex aere hauriret.

11. Chimi^ obj^Elum conftituunt ica dida tria regna, ^ninera^ le nimirum, vegetahik atqux animaky ex queis illa fua necefla- jia depromit , haecque ad variura hominis ufum apta reddit* Cujufraodiautem ex his dcfidcrentur,. cujufque virtutis hasc ef- fe confortia debeant ,, haec in fequentibus , m tractatione fc. cujufvis regni,- ubide eorum pricparatis ex induftiia diflieram^ iuli'^ dcmonftrabo, ill. Ea:

LiB. T.Sect. I. Cap. IX. De Object. Chym, 45- TII. Ex chcmicis aliquos mirum in modum deleftat mcteoro- Quaiifna» rum traftatio j Sed eos maxime prtcjudicata opinione laborare, qucXaiVqui nullus dubito. Quotus enim quifque eft, qui non eos vanita- exaecchaa- tis infimulat, qui perfuafiirimum habent liquorem bumorcmve "^" ' magno fumptu , magnaque inftrumentorum quorundam artifi- cialium apparatu, cx aere hauftum , longe longeque ab aqua elementari, qua; per iteratam deftillationem depurata, diftare: imo illum huic quam plurimum praeferri debere,&:ex h-oc po{^ fe aliquod folvens univerfalc confici. Sed utcunque pompam in dicendo adhibuerint, non vereor tamen aireverare, eorum ipcs effe fallaces , & cogitationcs inanes, Omnis enim aqua eft cadem virtute dotata , fcaturitque ab una eademque origine ; verum enim vero differentia, quae in ejus ufu reperitur, con- fiftit folum in hoc, ut altera altera purior fit. Proinde non inr ficiamur, humidum illud ex athmofphasra defumptum, magis particulis terrcftrioribus viduatum , quam hoc , quod e terra fcaturivit : quod fecundum locorum , quos permeat , varieta- tem varii generis quoque particulis imbuitur. Sed id volumus omnis generis aquam , five ea ex aere, five ex tellure originem trahat, fi modo qucslibet fucrit bene depurata> vix quicquarai inter fe differre.

IV. CiEtemm non nego , aauas ex aere colle^las , ut plaviam, Cu,as ge- nivem 8cc. diutius durare in dnccritate fua, Sc non tam fubito "ncera^"^ putrefcere,quam fontanamvel putealem veluteamquseeftelacu. maximefiicw Hanc diuturnam integritatem pluvia &c. habent , quia ejus ^'^^ ^^^ particulx folitariae funt & fimplices. Quum cnim aqua in at» timofph^ram abdufta particuke (alinx & terreftriores obgravi- tatem relinquuntur. Hinc efty ut purior leviorque pluvialis fit, quam Aqua putcalis. Qucmadmodum aquas e Terra fcaturien- tesj fic & pluviales, maximopcre inter fe funtdifparcsj exem- pli caulfa illa, quam tonitmalcm vocamusyparticulis fulphureis potius abundat , quam reliquae. Ita etiam quxdam exigua rc- E.vror<r pcritur diverfitas inrore- qui propter flbi aftbciatas particulas ^^^jp^'}^-^^^ oleolas,quantumvis paucmimas,benencio termentationi5,quam ardcns, init famulante calore debito , in Spiritum ardentem deftillari poteft. Dubito autem , numne hic Spiritus ab additamentis santum originem traxerit. Ejufceraodi enim fpiritus ardcmes

F 2 ncw

4^ Lib.I.Sect.I. Cap.IX. De Object.Chym.

norunt Chimici ex omni fere Aqua infipida, fermentationi Tub- - milTa, deftilkre. Cujus rationem efTe opinor, quia principi6 cuilibet magna cum quolibet principio intercedit neceflitas , con(onmm,7nagnetif?ms ^vel particularum pororumque quaedam convementia:perindeell,quovocabulo B. L.perceperit mentem noftram,qujE tanta eil,ut, fi aliquod fimplex eft, id nuUo non tempore , cum altero , fibi primitus obviam fa6i:o , conjuiigat fe. Hinc eft, ut vix aliquod in finceritate fua aflervari poflit, fed fingula quadantenus mixta fempcr reperiantur. Eccam cauf- fam, cur hariolemur in rore, vel aqua pluviali non tot particu- las oleofas infuiflie, quotquotex eaeliciunturj fedeam has d&- pfifle ex aere ambiente, omnigenas particulas nunquam non fca- tente : de quibus plura alibi.

C A P U T X.

2)^ cor^orum caujfa effictente frimarta j t§ eorum canjfa Univerjali.

i^tiyfica I. QI unquam ulla vel fcientia , vel ars penes homines incla- homines We »^ 1*"^^ 5 9"^ ^^^ iucitct ad Couditorem confervatoremque i>cum. hujus rerum univerfitatis agnofcendum , profe6to vendicat hoc jus fibi contemplatio rerum naturalium, quam folemus Phyfi- cam appellare. Etenim licet pleraque nobis contingentia phce- nomena per fuasproximas, & remotas caufllis, evidenter , & di- ilin6te fatis nonnunquam explicare poflimus : Verumtamen, fi nobis animus eft ulterius pergendi , ad indagandam videlicec cauflam omnia efiicientem primariam^tunc non poflumus non, quin inteftino velut ftimulo incitemur, ad agnofcendum fum- mum quoddam Numen, quod omnia a primordio creavit,hxc- que hattenus confervavit, ac fuum cuique motum certum ad propagationem, & confervationem fui indidit, ad confumma- tionem fecuH di^raturum. Incrcdibile namque 6c abfurdum eft, corpus aliquod vivens pofle fuae ipfius originis,& vit« cauflam efficientem: vel ducem & au6lorem & a6torem efl^e. Nam,fi natura id ita comparatum efl^ct , oportct , ut eadem res fit , 8c non fiti quod tamen in comprehenfibile,^ rationifanas maxi-

me

Lib.I.Sect.I.Cap.X.DeCaussaEffic.&c. 47

me adverfatur 5 quippe notiim ac manifeftum eft omnibus cauf- fam efficientem,efte6bum aliquod producentem,ante effe<5bum, a fe produ6tum,efIe. Diftant enim quam maxime intcr fc agens 6c patiens , vel creans 6c creatum , quae ccrte fibi e diametro oppofita funt. Quorum naturam fane inveftigare non valemus , nifi fummum aliquem hujus univerfi conditorem admittamus, cujus naturam, tametfi immenfa, & infinita,atque adeo inelFa- bilis, fit, quodammodo animo comprehcndimus, fi univerfuni mundum, vel fi minimum faltem animalculum quam maxime intentis oculis (ut ajunt) acerrime contemplati fuerimus. Nul- lum mihi xlubium eft, quin ei, qui paulifper modo didae rerum contemplationi fe devoverit^detur anfa adDivinam hujus mun- di difpofitoris omnipotentiam , fipientiam , providentiam agno- fcendam, admirandam, reverendam.

II. Inique ergo agunt, imo in SapientiiE ftudiofos contume- . Confuta- liofi 6c injuriofi funt habendi , qui aliis perfuadere conantur, ple- athcUmi"" rofque Sapientiac fludium fedulo traftantes fieri atheos , Per V°f- ^*''"' fummam fraudem 8c malitiam fingunt aliquod incongruum do- ptobrant?' graa, quod tamen in vera philofophorum difciplina nunquam Itatutum fuit , fed potius oppofitum , quod illi commentati

funt , docetur. ExempH gratia^fiNaturaeinterpretes cauflas re- rum indagare conantur, necefl^e eft ipfis, pofl:quam varia de cauflis fecundis, in fenfus maxime venientibus , edifleruerunt 9 tandem pervenire, ad cauflam quandam primani, a qua reliqu^e cauflk, quae aliquod cflFectum in hac rerum univerfitate produ- cunt, ortum traxerint. Verum prseterDifpofitorem illumMun- di Deum nequeunt Philofophi aliquid mente percipere, quod £t caufla princeps omnium rerum , qua^ univerfum hunc mun- dum modejretur, fuftentet, fingulaque fuppeditet, qua^ adejus durationem neceflariafunt.

III. Caujfam 'unherfalem , qu^ omnium corporum genera- SoiUmira tionem promovet, flatuo efle Solcm, cujus effluvia, a Carte- ^*"*'^"^' fianis ^ether fubtiliflimus nominata, in cun£ta corporamotum qucndam excitantj qui fi nimis velox, 6c in corporibus, oleofis particulis fcatentibus, excitatus fuerit , oritur calor quifpiam , produdum nimirum , vel effedum a caufla efficiente , Sole.

Hic calor deinceps in hacc fublunaria excitatus, difpergit , atque

effun-

48 LiB I.Sect.LCap.X.DeCaussaEffic.&c.

effundit fc in omne vivens, &c eft potiilima caufla, & au<ftor omnium viventium vitx : quse autem potiffimum confiftit in fluidorum motu; ablato enim penitus cujufcunque motu, tol- litur £v iplius vita. Scilicet talem Solis calorem habco pro cauf- fa univerfali, fmgulorum corporum generationcm promovente, qui temperatus eft. Nimius enim intenfusque calor e quocun- que vitalitate dotato corpore omnem nutritioni fuftentionique ejus aptum fuccum educit, corrumpit jquoniam in caufla eft,ut partes liquidse exhalent, reliqux vero terreftriores condenfeanr. Hincvidemus, quod in regionibusfabulofis, ubi folum aridum eft, quas Sol luftrat atque larga luce fua complet, plerumque fint plantiE minus grandiufculie. Calor quippe intenfus, ficu- ti diximus , nimium (i) movet fuccum nutritium, quare par- tes volatiles, vel tenuiores,fugam arripiunt,reftantibus craflio- ribus,nutritioni minus idoneis: & (1) fibrce five venulie, per quas ille fuccus permeat, a fortiori quoquam calore corrugan- tur, hincilli fucco dencgatur circuitus debitus: quo denega- to, vel particuHs fucci nutritii ftibtilioribus aba<5tis,non mirum eft, cur plantx in didis locis marcefcant, ncve grandefcant, quemadmodum rcHqua, qu£e mitiori coeli cHmate donata funt. w/*d a^"' ^^' ^^*^^^"^ mundi plagarum diverfitas videtur caufla efle , pVxcipue in ut in rcgionibus caHdis : olea plurimum habcantur longe pene- "E^^^l trantifljma, & h^c quidem in magnacopia, refpeftu aHarum vemuflt. regionum hifce carentium. Arbitror proinde, quin&Chemia conje6turam mcam quodammodo confirmat, olcis fixiores efl"c partes, quam ipfis SaHbus volatiHbus, a leniflimo calore ad fu- gam pronis : & partcs iftiufmodi Oleofas ab intenfo iftuc loci So- lis calore jugiter commotas, agitatas, evadere fubtiHores, agi- liores, penctrantiores. Eccam caufl^im, cur iftic loci olca fra- grantiora fint, quam in frigidioribus rcgionibus, ubi Sal quod- dam volatile una cum magna humidi cujufdam, nec non Olei aHcujusterrcftriorisportio apud plantas potius commorantur. E- quidcm habemus qu^edamin hifce terrarum oris vcgetabiHa, ut Cochleariam , mcHflam 6cc. qux quoddam olcum pcnetrantifli- mum, aromatis ad inftar ex India aHati, per deftiHationem cx- hibcnt: verumid tam modicum eft, ut vix mereatur conferri cum iis, quaj e caHdis regionibus apportantur.

V. Fri-

LlB.T.SECT.I.CAP.X.DECAtJSSAEFFIC.&C. 49

V. Frigoris ratio perinde comparata eft, ut caloris; alteru- tf um , fi intenfum , fi magnum eft , retardat vegetabilium ac- cretionem vel augmentum. Calor intenfus, quo pa6to impedi- mento fit plantarum accretioni §. 1 1 1 . indicavi. Quantum vero ad magnum frigus attinet, exiftimo id in caufta efle, ut partes humidae quadantenus fubfiftantjatque ideo condenfeant fej con- denfato autem humido movente, in cujus motu conftitit vege- tabilis alicujus vita , imminuitur accretionis impedimentum. Exempla habemus partim ex relatione illorum, in regiones Se- ptentrionales, atque Brumse obnoxias , iter facientium,partim etiam hujus veritas elucct hyeme in noftratibus vcgetabiliibus tiinc temporis marccfcentibus , vel plane intereuntibus.

C A P U T XI.

^e Flne Qhymta.

I. VTEmo hominum quifquam fere ad aliquam do£trinam (c XN applicat,feu opus aUquod ad perficiendum in fe fufcipit, nifi prius conftituerit finem , propter quem opus quoddam tra6tandum defideravit. Ita Chemici habent etiam finem vel in- tentiones pecuHares, quare artem fuam exerceant. Duplex ipfis finis eft, alter primarius, alter vero minus principalis, audit. saiusatgro-

II. Finis primarius Chemise eft , ut medicamina fubtilioris chcmiT,* indoHs, quamilla, quae fecundum rationem Galenicorum con- ^^* ^^*^' fe6ta, praeparentur : quibus adverfa hominis valetudo tuto, ci- to, & jucundein integrum reftitueretur. Omnia enim, qu£e a nobis peragenda, funt in primis ad alterius utilitatem & emo- lumentum dirigenda 5 hic fcopus primarius, hic finislaborum. Nam homines tefte TuUio de Offic. hominum caufl^a generati funt, ut ipfi inter fe alii aUis prodefl^e poflint. Prifcorum quidem medicamenta conficiendi methodus eundem habebat finemj ta- men quod illa tamdiu quasfivit, id non longe abhinc, novifli- me elapfo feculo , excoli coepit. Etenim Chemia purum ab impuro , vel nucleum a cortice feparans , vera nobis ac tuta miniftrat remedia: abjedis enim craflioribus, feu inutilioribus partibus, alioquin recrementis di6bis, non poteft non, quin po-

G ftea

fo LiB.I. Sect. I. Cap. VI. DeFine Chym.

ftea indipifcamur pharmaca fubtilioris indolis, quibus vix opu5 efl, ut in ventriculo ul terius elaborentur , digerantur , fecernantur : Quae cum ita fint , cito itaque operationes , vel munus fuum , aut in ipfis primis viis,. aut in maflli fanguinis , exequuntur. Et quamquam chemici quorundam in reprehenfionem incurrant , licet tamen ipfis de rebus fuis geftis gloriari , talia fe reme- dia habere , quorum guttse vel grana ahquot plus commodi pr^ftant , quam veteres potionibus, pulveribus &c. magna or- dinario quantitate capiendis, poterant&c. mkibins* ^^^' ^^^^^ 'minus Principalis^ ob quem in Chemia verfamufy utiiitatis eft curiofa qu^edam inveftigatio, ope ignisplerumque inchoan- pT^"™, & ^^ ^ abfolvenda ; hujus gratia inftituta , ut experiamur (i) cu- muitisarti- jufcunquc rci traftandae indolem, cujus generis nempe fit, vel us, pi2 et. quQjjj^^jj^ corporum Principium reUquis, quse in eadem re ha- bentur, pr^polleat: quahs fcrutatio proprie & vere ad Phyfi- cam fpeftat: & (2) ut illuftrentur perplura adhuc larentia,diver- fis vero fcientiis ac artibus fcitu apprime necefi^aria : quorum nonnulla quotidie ex ignorantiae abyflb diligentiore Chimia^ tra6tatione eruuntur. Medius Fidius haud una pagina expleret fpatium, fi finem minus principalem Chimise omnino defcri- bere conarer. Quotus quifque, nifi qui hofpes in Chemia eft, nefcit commodum & ufum , quem Chemia habet in demonftra- tione colorum , in explicatione variorum meteororum aliorum- que phoenomenorum , in fecretione metallorum quorumhbet, in confectione diverforum pyroboHcam ad artem fpeftantium & rehquorum, qu^ impraefentiarum haud commemoraboj^ ut He alicui fcriptio noftra verbofior, quamdecet, videatur.

ELE.

ELEMENTORUM CHEMI^

L I B R I T R 1 M l S E C T I O II.

De Caufla Chemise inftrumentali.

C A p u T I.

^e Qaujfa Trincifali Chimia,

Apite 0(Stavo, fe6tionis prsccedentis, Chimi^efub- subieaut» jedi mentionem fecimus, ubibreviter tantum de- i5Jij""^i;j lineavimus, cujufmodi dotibus, tum animi , tum unusidcra- corporis, illud dotatum efTe debeatj & quia fubje- ^ ^°"* ftum a caufla Principali Chimiam exercente non multum dif- fert, fed attributa defiderata uni eidemque rei, homini nem- pe, competant: ea de caufTa fuperius di6ta hic non repetam, ne crambem bis co£tam quafi proponens cuipiam faftidium mo- veam : fufficit autem in prxfentia memorafle, quod homo fit cauf' fa agens Prindpalis , qui inftrumentis fuis quafque operationes Chimicas dirigit, ut ex his rite peradis , fecundum intentio- nem fuam diverfi efFe£tus vel produ6ta exiftant.

II. Quamdiuautem aliquis tiro huic artiincumbere debeat, NumChe- antequam eam, vel ejus pr^ecipuas operationes faltem , addifcere SJep«(it pofiit, id mei non eft determinare. Ang. Sala quidem in aphor. ^ceudaJ ultimo, putat intra femeftre aliquem in hac arte fatis fuperque inftrui pofle:alii eandem rem citius:alii verodiutius exfequi ani- mo intendunt. Verum, quantum ad me pertinet, non inficior, aliquem,cui acre ingenium eft, pofle intra fex menfes, fi illc nonnihil diligentiae tantum huic arti adhibuerit, habitum quen- dam artis acquirere : Sed omnes Chemicorum operationes femel vifas dextre peragere, deque fingulis fententiam fecundum artis theorematadicere,haEcnon tam brevi temporis fpatio addifcerc aliquis poteft . Enim vero hxc ars longius evagatur , ita ut ea inter- dum Sc finem & modum tranfire videatur : quoniam cuilibet fe-

G z du-

^2 LiB.I. Sect.II. Cap.I. De CausaPrinc.&c. dulo artifici fubinde qusedam antehac non vifa , nec audita oc» cuiTunt 5 quse quamvis aflequi pofle diffidat , opoitet tamen ea experiri ; antequam qualecunque judicium de iis proferri poflit. Et demus aliquem Chemicas operationes femel vidifle, confequens tamen id non efl: , ut is poflit tam bene opus ahquod abfolvere, quam artifex, qui magna prudentia, ufu & exercita- tionc, prreditus efl:. Nam quemadmodum nemo^ ex folo afpe- 6tu opificis, cujufdam laborantis, tam habihs evadit, ut munere cjus iUico fungi poflit, quamvis ejus encheirifes probe animad- verterit, quamvisSc manu conetur rerum fuarum fatagerej ita ^ nullus Chemise tiro , tametfi ahquot menfes artificem exerci- tatum viderit operantem , protinus redditur aptus ad quaflibet operationes perficiendas, nifi ahquandiu artem exercitaveric. Multa enim exercitatio,& magnus rerum ufus nos reddunt per- fe6tos. Scio quidem ab ahquo mihi objici pofle,arecentioribus compendiariam ad Chemiam demonflratam efle viam : hinc eam ocyus ac minori negotio, quam ohm, difci pofle. Sed hcet haec ita fe habeat, tamen quia hoc tempore plurimae res inven- tic funt , 6c plures encheirifes innotuerunt, quam qux fecuhs pra:teritis cognitx erant,autumo,artem ad difcendam nonadeo facilem efle,ut intra femefl;re , prout Ang. Sala ftatuit, compre- hendi poflitj fed tironem oportere, fi non ter,bis faltem ufitatas, prsefertim e regno minerah depromendas, Chemicorum operatio- nes,fedulo adfpicere, beneque animadvertere , cujufmodi cau- tiones,encheirifes, rationes &c. in laborando ab ipfo obfervan- diE fint. Nam, ut in orc vulgi 6c in communi proverbio ver-», fatur, is efl:

Felixy quemfaciunt aliena pericula cautim,

C A p u T 11. 2)f' Jgne.

I."pErvefl:igata cauflaPrincipah Chimiam exercente, homi-

JL ne fciRcet: pergam fcribere de inflrumentis Chemico in-

iervientibus. Hcec puto non inepte in duas clafles diftribui pof-

fe.

LiB. I. Sect. II. Cap. II. De Igne. 5*^

fe, ita utijaina inftrumenta primaria, ut ignis & aer ; inaltera vero fecundaria, ut variigeneris inftrumenta , collocentur : de quibus paulo poft.

II. Inter inflmmentaChemiae/>r/»^m'(a; tenet primatum ipfe ignisfft ignis. Ejus in definitione nofl:ra,CapiteII. tradita,mentionem ftri^iJU:ntum' fecimus. Nempe plerafque Chemicorum operationes igne fie- prxcipuum, ri. Qu£e cum ita fint, arbitror ignem appofitiflime nominari inftrumentum Chemici princeps, fine quo vix quicquam prae-

clari in Chimia effici poflit.

III. Complures admodum in quovis aevo fuerunt, qui id ne- gotium fibi dederunt, ut ignis naturam explorarent. Ahter dc Jioc fentiunt Peripatetici ac Cartefiani; & ab utrifque in expli- catione ignis diflentiunt Chemici. A via mihi nimis longe aber- randum eflet , fi quorumhbet opinionem recenfere atque exa- minare vellem. Proinde omiflis aliorum fententiis, meam,quam de igne,opinionem habeo,in medium proferam. Equidem fu- pra C.v.Se6t. i . ubi de oleo fermonem habui, nonnihil dixi de igne; fed quoniam ibidem nimis brevitati operam dedi, pofl;u- lat idcirco ratio, ut jamjam paululum, Scuberius, £c diluci- dius mentem meam aperiam.

IV. Ignem,quod ad materiam fuam attinet, reor, eflfe rapi- Materia diflimam paiticularum variarum , cumprimis oleofarum, aere ig"is pnma- mterveniente commotionem. Enimvero hberahor aeris exte- aiiqnod. rioris ad diftas particulas aditus in caufla efl;, ut flammam fufci-

piant, atque adeo ignem verum confl:ituant. Hic ignis deni- ceps communiter fullentatur, ac in vigore fuo retinetur,ancil- lante materia ahqua oleofis particuhs fcetaj abfumpto enira, vel exhalato omni oleo, infavillam, vel cineres reftans corpus de- cidit, orbatum fc. eft volatihoribus fuisi reftant vero fixiores adavolandum, feu confumendum, minus aptae paiticula; : qui- bus frequentiflime eft quardam pars terrea, fal fixum alkah ab- fconditum habensj utraque autcm ad fomitem, vel fuftentatio- iiem igni haudquaquam funt idonea. Fuhgo autem,qu£e fecum nonnuUas olei partes abduxit , flammam ideo, fi igni commit- tatur, concipitj difgregata vero in fuaPrincipia per deftillatio- nem , oleo tunc prodeunti ardendi facultas quidem fupereft , qua tamen caput mortuum igne aperto prius combuftum , nec

G $ non

Cui tameii, tit aliquan- diuignisar- dere perfeve- ict , alius ge- nerisPrin- cipia debent cfle permix-

QTiot fpc- «Ics ignis Chemico in ijdu ixnti

54 LiB.I. Sect. II. Cap.II. De Igne;

non prodiens liquor, fpoliatum eft. Quodvis autem Tal alkaU volatile, quamquam maxime depuratum fuerit, eft inflamma- bile, puta quum illudinnudum ignem, vel innitrum liquefa- 6tuni injicitur, quse vis, vel proprietas ei eft, ab intime fibi intermixta & aftbciata, licet modica, olei portione: inde etiam evenit, ut quodlibet ferme fal alkali volatile peculiarem habeat fpiretque odorem , qui unumquemque, id attente odorandi ufu obfervantem , neutiquam fugiet.

V. Licet oleum pro unica ignis materia i. e, quse ad inflam- mandum apta, habeam, illudtamen, quando flmpliciflimum , haudquaquam idoneum eft ad conftruendum ignem , quo ad va- rios hominum ufus indigemus: raptim enim flammam concipit, ardetque cum impetu , & brcvi evanefcit. Eccam cauflam , quare materies, igni ordinario nobis infervientes, prseditse in- fuper efle debeant, non pauca terra^, falis 8c aquse quantitate: cujufmodi partim ob eorum gravitatem, partim ob intricatum firmum connexum , partim etiam , ut aqua ignis extin6trix , oleo impedimento funt , ut illud tam fubito , quam alias aflblet exhalari, vel confumi nequeat. Aqua potiflimum magna in co- pia igni afflifa, eum fubjugat} fin autem poteftatis noftras ef- fet, ipfum aerem ab igne arcere, tunc uno momento quafi ignis fuffocaretur, qui alias, cunda combuftilia trifti fpe<5taculo de- pafceret. Prjeterea extindio ignis ope affufionis laftis, cere- vifiDe, vel alterius humidi tenacioris, certe non eft nauci facien- da. Siquidem tenaces di6torum humorum partes obftruuntj vel obliniunt tanquam fuperficiarios corporis poros comburen- tis} ita, ut ignis in latibula fua velut fuffbcetur. lidemgluti- nofi liquores iis auxilio funt, propter eafdem rationes, qui ignem ipfis manibus palpare, vel pedibus nudis calcare conantur, ut fe non comburant.

VI. Duo ignis genera funt, qux Chemise inferviunt, ignis naturalis, & arte conftruftus. Calor ab utrolibet produ6tus, & diverfo modo moderatus, infervit variis, artificis ignem di- rigentis, finibus , ut digeftioni , generationi , deftrudioni 6c fim. Chemicis operationibus. Nam omnes Chemicse operatio- nes diftinguuntur tantum a fe mutuo fecundum varium ignis re- gimen, vel diredionem : aha enim operatio fit ab igne remif-

fiorci

LiB.I. Sect. II. Cap.il DeIgne^ yf

flore : alia ab intenfiore , 6cc. Per naturalcm autem ignem {i- gnificamus ipfum Solem, ope radiorum effluviorumve corru- lcantium, cun6tis viventibus calorem fubminiftrantemj cujus calore etiam interdum utitur Chemicus. Exempli caufla,famu- lantibus Phoebi radiis per fe , vel fpeculo concavo fufceptis , tentat Chemicus varia calcinare, digerere, infolare, & fimile quid perficere, de quibus plura fub eorum titulo erunt dicenda. Igms autem artificialis varia^ quoque funt fpecies, quarum non- nullse a6lu : alise vero potentia calefaciunt : hujus generis funt fimus equinus, calx viva &c. illius vero ligna quaevis, carbo- nesfoiTiles, cefpites, &fimilia, nemini non ignota.

VII. Prifci Chemici fuerunt valdopere folUciti in invenien- Cuiusge- do, fic curiofi in conftruendis varii generis igne atque furnis, vetereTufi* quorum ope operationes fuas perficerentjcujufmodi operationes ^*^f adope- tunc temporis potifiimum verfabant, dirigebanturque circa la- tianiigea- pidis Philofophici confeftionem : cujus in confe6tione illis opus *^*** erat diuturnior & ^qualior materi^ fuse digeftio, quam opina- bantur fimo equino, materiem sequahter calefaciente, aptius fieri. Ita etiam ad eundem finem peculiarem furnum, Athe- norem di<5lum, excogitarunt, in quo beneficio lampadum, & lychno, 6c oleo inftru^larum, eundem caloris gradum obferva- bant j at hujufmodi labores tacdiofi hoc tempore fere obfoleve- runt, ac vix ufquam reperiuntur, nec in pretio habentur, nifi apud illos, queis curiofum vetultatis fiiudium adhuc cordi efl. ' VIII. Efl hoc etiam in more pofitum , inflitutoque recentio- Quaternos nim Chemicorum, ut variisgradibus ignem dimetiantur:quorum chemki fta- qraduum quatuor plerumque enumerantur genera. Primus ac mi- ^"'^."^ ^**^^ tijfimus ignis gradus^ eft par eidem calori, qui gallince ovisin- " cubanti eft, isinfervit frequenter digeflioni. Defiillationis m^ ttm primus gradus habetur, cum materia deflillanda in MariaE balneo deftillatur. Secundus gradus dicitur, quum calor ignis adeo magnus, ut manu vix tolerari queatj ficque deflillatio per ^eficam habetur pro fecundo defiillationis gradu. Tertius efl , fi calor fuerit fervidus , atque ideo manum laedit : deftillatio auxihante arena ^ vei limatura martis peracta, huic gradui fi- miRs cenfetur. Hic ordinario infervit fubhmationi,, deltillationi oleorum, mineralium 6vc. 6c fi fupra arenam prunic flernantury

ut

^6 LiB. I. Sect. IL Cap. IL De Igne,

ut quGcundam in conficienda cinnabari antimonii moris efl, vo- catur ignis fupprejforius . §uartus tandem Chimicorum ignis gradus eft fummus, qui aptus eft ad metalla, falia £cc. funden- da , vel ad ea , quse leviorem particularum cohxrentiam na6ta funt , dellruenda. Hic auxiliatur deftillationi omnium fpirituum. mineralium, fi nempe materia deftillanda vafi indita igni nudo committiuir: qualis modus aliter vocatur ex igne aperto dejiilla-' re. Eodem ignis gradu , ut modo dixi , pleraque corpora folida aut funduntiir, aut calcinantur: & fi crucibulum igni cum ma- leria imponitur, ita ut undiquaque carbonibus obruatur, ejuf- modi operatio dicitur igne reverherio calcinare. Ignis rot£ no- minatur , cum materias calcinandiE ignis fenfim ac fenfim ap- plicatur, donec in fine candefcat: vas autem debet operculo prius obthuratum atque lutatum efl!e. sed curio- IX. Negandum utique non eft, enumeratos hofce ignis gra- fu^rvirJIim dus aliquam prodere artis difficultatem: verum,quantum ad mc cft,eosadeo pertinct, nonvereor aflerere, aliquem pofle ejufmodi ignis in metiri veJic. gradus quatcrnos partitionibus fuperfedere, fi modo attente rem fuam aggrediatur,atque abfolvat. Ratio enim fedulae attentioni conjun6ta artificis optima & confultrix eft, 8c adjutrix. Sed, ut tironibus qusedam praecepta ignem in deftillatione quavismo- derandi exhibeam,velim, ut in deftillatione e marise balneo in- ftituenda aqua , cui vas vitreum deftillatorium impofitum , calefiat paulatim, quoufque aqua fervefcat, poftmodum hanc in eodem calore confervct, ufque ad abfolutum opusj fin au- tem aqua ex aheno exhalarit j tum oportet ei aquam ferventem aftlindere , vitrum fecus difliliret. Eadem funt obfervanda in vaporis balneo. In dcftillatione per veficam atque arenam tan- tummodo attendat, ut rei dcftillandte, fi utpote aquse, autfpi- ritus empyreuma non redolentes , exoptentur , afflifa fit fufliciens humidi cujufpiam, aduftionem inhibentis, quantitas:deinde,ut tah ignis regimine deftillatio quoque pcragatur, ut Uquor de- •ftillandus citra ut incaiefcat decidat. iSdincraHbus, & quibus- libet animahum, vel vegetabihum in olea,vel in fpiritus empy- reumaticos deflillandorum partibus, nec non rebus fublimandis^ talem ignemfubdet,utexcipulum,velvasfubhmatorium leviter duntaxatcalefiat, ficque eodem ignis gradu operationem con-

ti-

LiB. T. Sect. II. Cap. II. De Igne. 5*/

tinuet, quoufque nullum fumum vclnebulas ^ rogrcdientescon- fpexerit. Quic decalcinatione reftant, hiec fufius deincepsdc- clarabo.

A X I O M A I. Nonnova rerum elemcnta producit ignis, Ced Principia cor-

{jorum, mire inter fcintricata, ab ignefeparantur, & a vincu- is fuis liberaiitur j vel quce erant feparata , eodem auxiliantc , va- riis modis tantum conjunguntur.

DEMONSTRATIO. Licet nonnulli contrariumpronuntiatinoftri ftatuant, mihita- J^^^la^i men vero fimile videtur , ignem dummodo incalefcendo agat , atque adeo tanquam inftrumentum duntaxat fc(c habeat , nul- 'lum novum principium efficere pofle. Experire modo ac fume duo diverfa corpora, eodem ignis gradu heec trafta, & nullum mihi dubium eft, quindiverfas, fecundum variam rerumfobo- lem, fubftantias fis adepturus 5 quod fane non fieret, fi idem ignis gradus poflet e corpore quolibet rem eandem producere ; potentia igitur corpori infunt, qu£e a£tu ex eo eliciuntur. Ita &fe habet ignis, quando varia fibi commifla invicem conjun- git , & ea quandoque tam firme inter feadunat, ut non arti, im- mo ne ipfi igni quidem, poteftas fit, conflatum compofitumvc tale corpus denuo divellcndi deftruendi, velin fua priflina, ex quibus corapofitum eft, reducendi. Exempla habemus in vitro, aliifque, nunquam in id, ex quo componebantur, reducendis. S C H O L I U M. Ut perfpicuum magis ante didum enuntiatum efficiam , per- fuafum habeoj Ignemnihilnovi, quod antea non erat , fed pu- to eum iflia, qu£e fibi commifla, ratione intenfioris debiHorifvc Caloris folum , varie alterare : qualis totius compofiti immuta- tio autem iis efl:, quoniam quacdam particulse avolarunt , vel difl^patae fuerunt; aut, quia particulse ignis fe rei , igni fubmifl^e, firmiter confociarunt ; aut ea etiam exoriri potefl; ab eorum im- mutata tum interiore , tum exteriore partium textura, figuraque , unde tunc fingula diverfo modo mutata reperiuntur, cujufmodi mutatio quidem iis utique ab igne accedit 5 at neutiquam efl: eadem habendapro nova aliqua re, quas antea haud in rerum «latura fuerat; fiquidem hic nilnovi, fedcorpus, fecundum ex-

H ter-

58 LiB. I. Sect. II. Cap. II. De Igne.

ternam faciem tantum , quadantenus immutatum , produci- ittr.

A X I O M A II.

Metalla acplerlque lapides in igne intenfioreufliaponderofio*? ra ab uilione inveniuntur, quam fuerunt ante.

D E M O N S T R A T I O.

Incrementum vel augmentum hoc habent a confoclationc particulurum ignearum , quic adeo antediftis implicantur ac adhacrcnt, ut nec lotura, nec alio opere, ab iisdivelli rur- fus queant. Exempla habemus in catilio cinerio, in minio , ahifque corporibus diu diuque uftis.

A X I O M A III.

Calor moderatus omnium viventium vit^e au6tor eft} inten' fus autem , vel nimius, ipfisinternecionem affert. DEMONSTRATIO.

Fabula quidem de falamandra, beftia in ipfiflimls ignisflam- mis, ut famaeft, viventis di6lo enunciato adverfatur. Verum vilipendimus hanc obje6tionem , refutatione nulla dignam , priufquam aliquis demonftraverit ejufmodi beftiolam in igne fi-i iie periculo vitas fubfiftere ill^fam.

C A P U T III

^e Aere.

Aeradvi- I. \ Lteva ciiujfa iyijlrumentalis prmaria ^ C^/^/V anclllans^

coruSorc-" -^^^ ^Qi.aer^ nos quaquaverfum ambiensj hic variis ejus o^

rationes*n- perationlbus ita auxiliatur, utin minimis quibufc|ue operationi-

dls^necclra" ^us co carcrc nequeamus. Sic ipfum fupra memoratum ignem

jiuseft. nequimusmeliusmoderari, quam ab admiflb, vel prasclufoae-

ris liberioris adito. Aer infuper condenfat , qua; in igne Hqui-

dafuerunt. Cuncla etiam filia, nec non alia in liquorem dif-

folvenda corpora, aeri humidoexpofita, ( ubi particul^e humi-

dae, aeri innatantes, reifolvendas poros intrant, feque hisaflb-

ciant, ficquetotum maxima ex partecorpus diflblvunt, quod

deinceps ^er dillquium diJ[olutim dicitur ,) indigent quoque ae^

re»

LiB. I Sect. II.Cap. III. De Aer.t;. 5*9

re. Duplicisergo generisChimico opiis efl aer, alter ficcce 6c frigida;: altcr vero hiimidjE & frigidx qualitatis fit confors, Hujus gencris falina corpora & alia efficit fliiida j illius autem infcrvit fingulis rerum condejifationibus , cryflallifationi Scc. in frjgido acire perficiendis operationibus. *

II. Magna eft aeri vis , tam condenfindi , quam rarefacien- Cu-usgfuc- ^i variacorpora: huic operationi infervit aer calidus, qui quo coniWio. calidior, eo melior; alteri vero frigidus, quiquo tempcratior, "^^''^"V- eo melior reftimatur. Nimium enim atque intenfum frigusge- iuiEopu"iit» nuinx condenfationi frxnuminjicit, quoniam efficit ut res con- denfanda potius in glaciem, vel alium maffam craflam, artificis intentioni adverfantem , quaminid, quod expetivit, conver- ^

tatur.

Iir. Diverfsc atmofpha;rce noflrae qualitatis caiifla principa- Aensvari<;. lis efl Sol. Hic quo magis ad Zenith pervenerit eo calidior, prSncepseft & magis rarefa6bus , efl aer. Solis enim radii re6te in aerem ^°^* incidentes , commovent omnes ejus partes verfus terram «fque, ubi hse denuo ob denfam terrx compagem refiliunt, ve- hementioremque motum fufcipiunt, qu^fi viciflim ad fuperio- rem aeris regionem pellantur , oritur tunc aeris calida tem- peries. Symbolum dant vapores omnis generis e tellu.re a Sole expulfi. Siquidem omne humidum efl ad exhalandum avolandumve pronum, cum ei folum calor aliquis flimulumdc' derit. Duplicem itaque aer raritatis fuse agnofcit caufam : ra- dios utpote folares, aerem undulantem jugiter vibrantes -, dein vapores e tellure in aerem exhalantes.

IV. Et Sol , & alius quifpiam calor efKciunt in aere inque mrmar^e. aliisfluidis inteflinamquandam omnium partiumcommotionem, ^saroZno qux dum adefl:, in caufa efl, ut fluidum quodvis ad expanden- r«w afcen"- dum fefe majus fpatium occupet, quam ante hac habebat. En fSul^auf- cauffam, quifiat, ut liquor, 7% er mo metji s inditus^ aeris cali- faqu»; dioris tempore furfumadfcendat, frigidiorisvero deorfum dela- batur, veldepriraatur, i. e. coanguiletur. Verum enim vero longe aliter fe habent Barofcopia , quorum effefta explicatu noa funtadeodifficiIia,quin quasrendo invefligari poflint. Conflat inter phyficos folem, cum longinque plagam noflram refpiciat, radiolque fuos oblique in aerem duntaxat mittat, veluti fit tem-

H z pore

Co LiB.I. Sect.II. Cap.III. De Aere.

porehyberno, nec non tempore nebulofo , dum ad tellureni ifti pervenire nefciunt, incauflaefTe, ut atmofphcera nobis in- cumbens gravior fiat, ob particularum vidclicet aeris veifuster- ram tendentium propriam infitamquegravitatem :qu£e, cum ita fit , non potefl noiyquin prefTuram aliquam in corporibus, ad a:quihbrium iibi pofitis , cxcitet. Frigidifiimo enim bru- mah temporc aer plurimum ell condenfatus ergo & maximc ponderofus , qui fi in corpora fluida , ut in hydrargyrum , aquam Scc. certis inftrumentis , harometris diftis , inditum , impegerit, efficit, ut hujufmodi corpora ab ejus prefTu fur- fum adigantur: Sin vero aer tenuis , atqiie ideo levior, fue- rit, uteadem deorfum tendantj de quibus plura apud Philo- lofophos. Diaain- V. Ideo di£torum inflrumentorummentionemfeci, utquili- adSJas bet naturahum , imprimis Chimias indagator , taha fibi comparet: les perutiiia indicaut quippc perpluria fcitu non injucunda. Etenim non fo- '"^^' lum funt temporum praefagia aerifque vicifTitudinem indicant j

fed & eorum adminiculo variorum fluidorum, aeris motuiplu- rimum aufcultantium , phoenomena exphcare pofllimus v. g. fermentationes quafcunque, tam mechanicas, quam naturales. QLiin 6v fedulo medico anfam pracbent , ut hifce mcdiis iegrorum flatum morbofum , tum pricfentem , tum prx-teritum , tum fu- turum, prxfagh-epoflit. Nam quis noilri efl nefcius ? plerofque hominis morbos a vitiofa fluidorum qualitate exoriri , ac vafa hominis, fluida-continentia, fupra memoratorum inilrumento- rum figurae quadantenus fimiUa effe. Qui horum inilrumento- rum naturam probe perfpexcrit , fiicili Marte potefl rcddere ratio- nem evidcntem, quas ob rcs homo loco fqualido & calido fubi- *o incidens, confeilim difficulter refpiret : ita &: frigus vehe- mens cur nos afficiat, & plura alia.

C A P U T IV.

2)^ Inftrumentis.

sccund.i- I. "¥-; Xploratis Chimias primariis injlrumentis'^ ordo fcriptio- ♦oiumui- X^ ms noilrvv exjgit, ut ea, qujc mmus Fnncimici vulgo

vo-«

^a^ C*J JaJ*uI^ Jh-tm^i

ACXES mTERIOR OFFICINAE CnKMlCAK UlTRAIECTINAE .

LiB.I. Sect.II. Cap.IV. De Instrtjmentis. ^i

Vocantur , jamjam in medium proferam. Hujus gcneris ftiuments, inftrumenta ad duas clairas redigi poflunt, ita ut una pafl^iva, eorun^""- & altera a6biva compleftamur. Paffiva dicuntur, quas refpeftu quotr"^' operationum nuUam intentionem ad agendum habent, fed qu^ modo patiuntur, ut ipfie operationesin fe, tanquam continenti- bus vafis vel mediis, perficiantur. Primarmm omnium eft offi- cina, quiECommuniterZ/^^<?r^/m//»2 appellatur. Inhujuscon- ftru(5tione obfervandum eft, ut non fit nimis anguftum , ut in loco falubri fit pofitum , per quem aer undiquaque Hbere per- meare poflit} pra^terea babeat cifternam puteumve aqua dulci re- pletum: dehinc adfint furni vari^ figurx atque magnitudinis , quos inter tamen ulus funt frequentioris fubfequentes ut

Furnus pro Vefica, cujusope deftillantur varii generisaquje, fpiritus & olea. Furnus pro Balneo Mariaj ,

Arena. i.e.cumcatinoterreovelferreo inftru^tus. Deftillationibus ex igne aperto Anemius, reverberius, vel fuforius diftus. Athenorvel attunon. Attunon,qu£evoxapudArabescu- jufcunque generis fornacem fignificat. Hic hodie po- tifiimum apud curiofos proftat.

TABULA PRIMA.

A Fornax fuforia ciim rium profundum ^ aquaad-

B FoUe. impletum.

C DolinmUgneum^ refrigerato- i Operculum cucurhitam am'

rium alias vocatnm , quod biem.

aJicubi locorum ex areis /^- F Furnus digeflorius.

meJlis confiruitur. ^ T^urris , carbonibus adimplen-'

«t , a, Canalisfianneus. da^

D Furnuspro 'vefica magna. jy Ahenum^ arenaimpletum .

QFiflula 'vcftcde cuprea ^ qua a- G Furnus reverberius, .

quani exhaurimus. 0 Te^um e laterihus , cujus in

y. 0. Fqcus^ cinerarium^ u- media foramen.ffumoegref-'

traque januis penfilibui furo deflinatum.

infiru^a. < Excipulum^ retorta collo ^/i"-

E Balneum, Mariie. i. e. calda* ncxum.

H j H.

62 LiB.L Sect. IL Cap. I\^ DeInsthumenti^*

H rurnns ^ catino inftrudlus ^ K Furnus idcmjiait. H.fed e9 pro cx arena dejlillaiione aliquantu?n minor.

L Furnus pro vefca minori, M Rcfrigeratorium.

T. Furnus anemius.

Qnx hi for- nacis llru- dhira fint oblervanda?

Lutum ad fabricatio- nem forna- cis aptum.

Fornax unl- veifalis.

II. Li conftruendis furnis nnimadvertendum eft, ut infima regio furni, cincritium, vel cinerarium di^ta, fit ita conftru- d:a, ut ( I ) aeri liberior lit ingreflus. ( 2)ut craticula, velcan- celli nec nimis angufte, nec nimis longe a fe fint repofiti j car- boncs fecus cremando fuffocarent, vel per latiorem craticulam in cinerarium ufque delaberentur. (3) regio, ubi ignis accen- dendus, focusdi6la, debet ovi inftar fabricari, vel tota inte- rior furni forma conftruatur forma ovata. Quod fi fuerit ob- fervatum , parva carbonum quantitate tum magnum calorem excitare valemus (4) tria velquatuor fpiracula, vel regiftra fur- no fufficiunt : fi autem alicui animus efl, aliquid ex igne aper- to defliilandi , tunc in medio furni unicum modo foramen ex- ftruatur. (f) tam cinerario, quam foco, pofllint januas pen- iiles, e ferro fabricatse, coaptari, aeris liberiorem ingrefllimad praecludendum aptce. Reliqua poflimt melius demonflrari , quam defcribi.

IIL Pro luto autem ad furnos conflruendos non opus efltan- to apparatu , quem nonnuUi eis adhibere folent. SuflSciet fi modo fumpferisargillas partem unam, arenxpartes duas & cal- cis viv^ partem femis , ex quibue f q. aquse fubadis fiat lu- tum. Furnificcati, minio, vel pulvere lithargyrii, ad pul- tis formam aqua fubafto , intus obliti , pofTunt ope fortioris ignis vitrificari. Et quibus non curta fuppellex angurtave res domi , hi queunt fibi erigere furnos portatiles e lamellis fer- reis, vel cupreis confliiiidos , ad deportandum ubique locorum utiles.

IV. Hucufque quse de fornacibus,dcqueeorundemextru(5tio- ne, diftu neceflliria erant , attigi. Caeterum non pofliim, quin hic cum compendii fludiofis fornacem communicem , aptain ad quofvis fere labores Chemicos perficiendos. lUi igitur conftrui fibi curent fornacem e bra6teis ferreis, in figura fe- cunda delineatam , in partes duas utpote divifam , ita tamen

con-

LiB.I. Sect.II. Cap.IV. DElNSTr<.UaMENTis. 65

conftru6lam , ut fupeiior inferiorem partem oppido coarclct , hancque appolite ambiat, quo fa6to commifluras luto bene nuN niant. In infcriori autcm parte prius more ordinario cincra- rium, hinc focus conftruaturj quem tamen fic latcribus 6c luto intrinfccus inftruant velim, ut formam rotundam obtincat, phis minufve cn*ca infcriorem rcgioncm , quo canceUi fepofiti , co- ardatam. Parti fupcriori fornacis divifx , circa ima fcihcet, baculos duos vel crucem ferream infigant , infervituram oncri vel catini vel retortcc, ferendoj fic 6c in unolatere fieri curent foramen idoncum ad retortam fornaci imponendam. Jam li cuipiam animus ell aHquid calcinare , fundere Scc. tunc infe- riore diftsfornacisparte utatur : ad manus vcro habeatbra6leam ferream incurvatam, quam ante foramen , per quod, cum for- nax integra eft, carbones 6cc. injici folent, collocet , aperta dehinc cinerarii janua ignis fufficienter ardebit. Poftquam di- £i:a braftea amota , ac duse fornacis partes fibi fuperpofitac , fieri tunc ejus auxiho pofiunt rerum ex igne aperto & fubhma- tio, & deftillatio, velretorta vel cucurbita vel ahoquovis inftru- mento inftituendas. Si autem fupradictis bacuhs ferreis fuper- pofuerit catinum, tunc poflimt ex arena ejufdem generis ope- rationes fieri , ut deftillationes aquarum , fpirituum ficc. fubU- mationes fahum , florumScc.digeftiones Ellentiarum, Tinftu- rarum , &c. N. Si catinus haud fatis profundusefTet pro cucur- bita ipfi imponenda, tunc ejusforamini lamina ferrea curva ad- moveatur, inhibens ne arena foras delabatur.

V. In altera inftrumentorum paffi^vorum clafti collocabo ea modo, qu2e maxima ex parte artifici funt necefl^aria. Non me- morabo ea , quas oftentationis gratia potifllmum habentur.

Ahenum e cupro, vel efcrrofabricatum. Genn.kejel, GaU lic. Chauderon , Coquemard Belgic. ftctrf,

Alembici ftannei , Cuprei, Vitrei, Germ. hclm ^ Gallic. a- lambic, Belgic.t^elm,

Capfulx hgnese variigeneris, Germ. buchfe}2S , dofzgens Gal- lic. boctcs, Bclgic. boofe.

Catinus e terra fohdiore fa^tus, Germ. capel^ Gallice Efcucl- le, Belgic. ccn hoitl.

Circulatorium^ vasvitreum, Gcrm. cin circulicr glas ^ Gallic.

Vaif.

^4 LiB.I. Sect.II.Cap.IV. DeInstrumentis»

VaHTeaucirculatoire, Belgic. 509^ tioeR.

Conchx pro exhalandis variis liquoribus , Germ. glafzfchale ^ GalHc. coquille, Belgk. fjoUc fc[)elpe.

Cribra foraminulis minutis, & majoribus dotata, Germ.fteh. GalUc. tamis , Belgic. jccf.

Crucibula, tigilla, Germ.fchmeltztiegel^ Gallic.CYeuCet^Bel-^ gic. fmcltricocl.

Cucurbita ftannea, Scvitrea, Germ. kolbe ^ G allice CMcmhi" te, ^^/^/V. ftolf.

Excipulum, recipienslapideum, velvitrcum, German.ver- Jage^ Gallic. recipient. ^^/|-. CCC^plcnt.

Hypoclepticum , feparatorium ^ vcl tritorium Clepfydrale, Germ. fcbeidetrichter ^ Gallic. etoanoir a feparer, Belgic. fcf)cpDt trcc[)tcr.

Mortarium vitreum , seneum, ferreum vel lapidofum. G^m, moerfel^ Gallic. mortier, Belgic. bpfcl»

Phioke vitrea:, Germ.phiol. G^///V. phiole Belgic. fiolc.

Pyramis, vel conus fuforius, Germ. giefpuckel^ Gallic. Tpyi-ii» mide, Belgic. 0?afnaclt

Retort» varii generis fimplices, 6c tubulatse, Germ. retorte > Gallic. matras, Belgic. CCtOJt,

Sublimatorium cum fuis ollulis , aludels diftis.

Tegula, Germanice muffel^ G alli c e tmWc.

T orcuhr Gef-manice prefzy Gallic. pixffe Belgice pctffc^

Vitra vari^e magnitudinis d^foimscGermaniceglaSyGallic.vcr''^ re, Belgic. 0la^.

VI. jd6iiva inflrumenta vocantur , quse Chemico ad agen- dum adjuvant. Hsechaudineptealias appellantur, Chimici ad- juvantia. In horum numero prsecipua funt.

Batilhim Germanic.feurfchauffcl.^ Gallice palette a feu , Belgic* buucfcDup.

Cochlear ferreum , vel cupreum , German. Iceffel^ Gallic. cueil- liere > Belgice lcpct

Forceps, German.zange^ Gallic.^inccttc^ Belgice t&X\^tl

Forfex, Germanice fchere ^ GaIIicec\{em, Belgice fcl}ttt.

Piftillum mortarioQonveniens, Germanice Jloffer^ Gallice^i- lon, Belgiceflmm^

Por,

•

^s

LiB.I. Sect.II. Cap.IV. De Ikstrume^tis. 6s

Porphyrites, Germanice Reibflein^ Gallice porphyre,^£7^/V^, f^tttxi om tc tjccmojfcren.

Rutabulum, Qermanice Ruhrhacke^ Gallice Fourgon yBelgice ^ottfloh.

Spathse diverfe magnitudinis, Germ.Spathel^ G^///Vf ipatule, Belgice ^patcf.

Ventilabrum vel follis, Germanice Blasbalg^ Gallice foufflct, Belgice 23raa^&alfr.

Volfella, Germ. Feurklammer. Fila ferrea circulorum fimiliaa pro fcindendis vitris; de quibus vitrum autem annotandum eft, ut fint confe6ta de filo craffiori. In ?dn/cnduitt? diflecando vitro eft etiam animadvertendum , ut hi circuli col- lum vel orificium vitri fecandi ftrifte ambiant j dein ut cande- fafti vitro aptentur, & in gyrum tantifper ducantur, quouf- que vitrum ultro difliUat. Poflunt quidem vitra lapide Smyri- de, filo fulphurato 6cc. diflecarii modus tamen fuperior mihi potius arridet.

TABULA SECUNDA.

AA Furni univerfalis pars infe- rior, I Focus. z Cinerarium. BB Ejufdemfurni pars fuperior. 5 Baculiferrei^ quibus catinus^ vel aliud infirumentum deftillatorium fuperponen- dum. CC Lamina ferrea incurvata. DD Inftrumentum adfaliavola- tilia fublimanda , vel fpi- ritus ^c. circulandos , compofitum p e Phiola^ (^ 10 Cucurbita. A Retorta.

B Retorta foramen in fuperiori ventris parte kabens.

C Cucurbita.

D Jlembicus vel capitellum.

E Fas recipiens vel excipulum,

F Catinus.

G Circulus plumbeus.

H Cucurbitula.

I Phiola.

K Ahenum.

L £s? M vitra hypocleptica vel

tritoria fcparatoria . N Pyramis feu conus fuforius. O y P Crucibulum vel tigillum. Q^ Contus uncinatus. R Spatha. S Contus cufpiditatus aliquando

y rutabulum di6lHS. T Forceps. V Folfella.

I X Fz-

66 LiB.I. Sect.II. Cap.IV. De Instrumentis.

X Filus ferreus ad vitra fcin- ludels diEtis.

II Serpentina , reciificationi fpt'^

denda. Y Tenaculurn. Z Sublinmtorium cum elluliia»

T A B U L A

A Furnus^cum-oitris^ pelicanis

feu geminis diSlis. B. et Pltrura^ aqua £5? oleo orl-'

ficio tenus adimpletum. .€ Filum e gojfypio , fecretionl f. 1 , olei defiinatum. jjf.FhioIa fupofita y in quam 0- ,; .. leumeffluit. C Defiillatio per defcenfum mu'

lierum ritu. ^ Olla^ cui linteum alligaturj

fuper. quod. 'v.egetabile de-

fiillandum fiernitur. % Hinc ei ahenum\ cin-eribus liel

arenaprius: pofiea prunis

mediocriter adimpletuni ,

fiiperponitur.^ 10 Fornax' quo','undam jninera-

lium in fiores fnbUmc.tioni

defiinata. ^ Retorta plafio fdndo ^ac ano-

hus rofiris^ altero largo^

akero coarbato , infiru^a-^

iiii , ,:;..,,. . ..

if F^as recipiens al}igatur y.^i'/- rum hulc

rituum ardentium infef' viens.

T E R T l A.

6 FoIUs ^ ad proflandum fumuM

in latus oppofitum , im^

mittitur. i Foramen , per quod materia

injicitur i^ eximitur. E O//^, defiillationi per defcen»

fimi ancillantes , quarum K Altera cum operculo perfora*

tOj orificio illius impofito ^

terra infodienda , A {Operculum fcrreumperfora-

tum) y» jiltera autem materia defiil-

Innda adimpleta^ illi V Terra infoffce , fiiperponenda^

hinc fupcriori ^ Ignis admoiendus, CC Athenor. 0 Operculum.. TT Canalis e laferibuSy 'velfer*

ro confiru&Hs^ carbonibus

i^ igne adimplendus, £'^-^- Cineraria. (T.tT.tr. r. Spiracula. ^

r. T. CaUni arena mpltt:d'u

Ca-

•#

m

*#

iij.ISECT.II.CAP.V. DeLoricatione^c. (^7

C A P U T V.

^e vaforum lorlcattone , lutatione \£ Jlgillatzone .

QUandoquidem cafus eventufque rerum Chemicarum non chcmki femper a voluntate confilioque artificis dependent : proin- cafus^plofpi- de nihil mihi magis Chemici videtur efie, quam, ut fit ^^^^^.^ ^"^* gnarus ^ pmdens impendentium malorum. Ex his frequentif- fimum eft vaforum difruptio. Hanc ut prsecaveat, Sc malo feu futuro feuprxfenti medicinam afFerat, a varws variae excogita- t£e funt rationes vafa lorica quadam obducendi , ut: ignis inju- rias potius fuftinere pofi^ent. Dein rationes varias extant, qui yafa fra6ta ope alicujus boni luti ita aptanda fint, ut alii ufui denuo infervire poflint. Horum gratia inventum eft a variis varii generis lutum tenax, quo vaforum commiflurze folidan- tur, nequa ja£tura rerum fubtilium fiat. At de fingulis figilla- tim nonnihil fcribam.

II. Vafa deftillatoria igni nudo imponenda eo loricantur, ut Qusnam primum ignis impetum , a quo ordinario difiiHunt, fuftinere op^«e°""" pofiintjquin 6c,ut in fine operationis, ubi ifta plerumque can-

aefieri debent , haud coUiquefcant. Supervacaneum ideo eft vafa terrea, lapidofa 8cc. e crafla folidaque materia confecta, liquefa61:ioni minus idonea , loricare : quippe deinde altero tan- to intenfiorem ignis gradum requirunt , antequam candefiant; Idautem, fi aiiquis iis uti velit, animadvertendum eft, utiisa principio moderatus ignis fubdetur, donec calefa£ta fint , fic eorum ruptionem devitabit j eodem modo fi vitrea vafa trada- verit, poterit is tum ex his aliquid fine eorum loricatione de- ftillare. At quando in fine ea candefieri oportet, quia tum non raro liquefcere folent; quin etiam, quod materies ignis ahquan- do nimis humida^cujus exhalationes,fi vitrea vafa attigerint, in caufa funt, ut ea exfacili difljliant ea propter rcquirunt, ut lu- to quodam obducantur.

III. Ad loricanda vnfa fufficit argilla tanta quantitate aren^ Lorica, cx & aquse fubafta, ufque digitis haud adhxreat: hinc hoc luto <i"i^»srebus vafa obducantur > fi ficcatafuerint, igni committantur. Ob-fitj^°"''"

I z du-

jLutum ad folidandas vaforum li- aas.

Commif- fur«t vafo- jum ut mu- piends?

68 Lib.I.Sect.II. Cap.V. DeLoricatione&c.

diKSbiovafis, ut in igne quadantenus vitrefcat, poteft ita fieri. Cape terrae cujufpiam tenacis partes duas , filicum pulverato- rum, & vitri fubtiliter contufi ana partem unam , ex his fiat f. q. aquce mafla, qua vas deftillatorium obducatur: fi ficcum fuerit, obliniatur lithargyrio, vel minio f.q. aquac in pultis for- mam reda£tos vas tale ficcatum furno, ut moriseft, inclufum, fi in fine candefcit , vitria crufta quafi obduftum confpicies.

IV. Optima lutigenera parantur « terreo aliquo corpore , tena- ciorifc.,oleo aliquo terreftriori fubado.v.g.iji.. calcis viv^e fub- tiliter pulveratse, lithargyrii fubtiHfiime pulverati partes aequa- les, excipiantur f q. vernicis ex oleo hni parati , donec habeant formam pultis crafiioris : quam poftea fupra linteum duc , 8c confeftim vaforum rimis applicaj quale linteum deinceps ex- trinfecus eadem pulte leviter obducendum, quodfi ficcatumfue- rit, invenies per hujufmodi lutum vix ullum hquidum penetra- re. Poteft etiam aliud lutum confici ex calce viva cc minio f. q. albuminis ovi in formam pulmenti fubaftis, quod 6c fta- tim vafis debet adhiberi, fed illud prae hoc mihi potius arridet. Veruntamen fi aliquoties vas , luto pofteriori loco di6to obdu- ftum , forinfecus obliniveris vernice fupra memorato , parum aberit, quin idem propofitum aflequare.

V. In deftillatione vaforum commifiurae muniuntur, ut ne fubtiliorum partium,qucE quam facillime exhalare folent^jaftu- ram faciamus. Alia autem atque aha re vafa folidamus, prout rei deftillandae natura comparata fuerit v. g. in deftillatione a- quarum penetrantium & fpirituum ardentium , vas recipiens, ubi roftrum vel canalem vafis dcftillatorii ambit , vefica bubula madefada obducatur. In deftillatione fpirituum acidorum con- ficiatur tantummodo lutum ex argilla pingui, cui parva olei li- ni quantitas addatur, dein f q. aquie in mafiam redigantur, qua vaforum commiflura: firmantur. In deftillatione autem fpiri- tuum oleorumque empreuma redolentium, utatur hoc luto. t^. Terrse pinguis partes duas, radicis confolida: majoris , feminis linijcalcis vivse ana partem unam, redigantur in pulverem iub- tilem, huic tantum albuminis ovi conquaflati addatur, donec craflitudinem fordium habeant : quibus deinceps commiflliras vafis recipientis obducantur : Sc fi lutum tale ficcum fuerit, idem

ex-

LiB.I. Sect. II. Cap. V. De Loricatione &c. 6p

extrinfecus fricctur vel oblinatur aliquoties albumfne ovi con- quaflato , vel alio quovis vifcido, ac glutinofo corpore. Ex omnibus rebus, qux deftillantur^maxime oleum qu.slibet luta fere perrumpitj &C mihi non contigit aliquod invenirc, quod inhibuiflet, quo minus damnum aliquod facerem.

VI. Quandoquidem veteres confueverunt plerafque operatio- ^,f J^I^vl'" nesin fimo equino, aut in athenore, materiam digerendi cauf- quiinftj fa , per diuturnitatem temporis inftituere j ideo ipfi in ufu ^"*^"'^^' eY^tHermetkaJiginatw-yqux^quamvis hoc asvo rarioris ufus eft, ita inftituitur. Cape cucurbitam longiori collo prseditam, vel phiolam (c. vitream, cui materiam digerendam immittej tunc habeas in promptu binos lateres craffiores, in medio ita in femi- circulum inftrucbos, ut, fi ad fefe ponantur , foramen reftet fuperioris vafis tui figillandi partem ftrifte ambiens: poftea ap- paratum aliquem confice , in quo poflis vitri inferiorem partem reponere, ne incalefcatj circa fuperiorem autem ejus regionem, fc. fupra lateres, primo mitiilimum, poftea intenfiorem ignem conftrue, quoufque vitri collum candefcat , ac mollefcere inci- piat, habeas tunc in promptu forcipem ferream quoque can- dentem , qua feftinanter vitri collum invertatur atque firme comprimatur. Hifce pera^tis vitrum paulatim refrigeretur, cx~ jeroquin difrumperetur.

I?

ELE-

70

Dantur triagenera Chemica- rum opera- tioimm.

Gefteralis vocabuli fo- lutionis fi- 'gnificatio.

ELEMENTORUM CHEMI^

PARTIS PRIM^ L I B E R SECVN^DVS.

De operationibusChemicis & earundem produ£bis,

C A P U T I.

7)e Soliitioiie.

f Ucufque Prolegomenis ad Theoriam Chemi^ fpe- " ^antibus inhiefimus, & Lriconica brevitate ea de- ^ monftravimus, quse tironi fcitu neceflaria efi^Cjdu- ximus. Animus mihi imprrefentiarum eft breviter operationes Chemicas pertra<5tare , atque mentionem facere en- chcirifium circa has obfervandarum. Fuerunt quidem plurimi Chemici^qui cmnes operationes ad duas clafles , ad folutionemSc ad concretionem tantum,redegerunt: veruntamen cum ipfacal- cinatio, & huic ancillantes operationes, neque folutioni, ne- que coagulationi adnumerandfe funt , quoniam inter utraflibet difconveniuntj eapropter calcinationi pecuHare caput defigna- vimus, ubi illa, quze obfervatu digna, fum ubertim ofl:enfurus. II. Per Solutionem autem fignifico operationem , qua auxl- liante totum quodvis corpus folidum, aut perfe, aut cum ad- ditamento, five ex parte, five in totum, in fluidamformam re- digitur. Perfe diflolvuntur quscdam foiida, accedente autem igne, partes folidas in fluorcm redigente, uti fit in fufione mi- neralium , liquatione pingucdinum , &:c. qux tamen potius convenit dicifufa, liquata, quam foluta Qujz auxilio cujuf- piam additamenti diflToIvuntur, quarque re6le foluta dicuntur, ca aut per violenta, aut per leniora media, folvuntur. Qiice fiunt violentis i. e. corrofivis^ hiEC ab adhibito menftruo , vel ex parte y vel in /o/«;i^'"diflbIvuntur, hujus gcncris funt omnes metallorum folutiones aquis llygiis, vel fpiritibus acrioribus fa-

A

Lib.II.Cap.I. DeSolut.Membr.I.II. De &cc, /i

d:x , qui metallum quodvis in totum dinblvere folent : illius ve- i'o , rcliquorum mineralium corrofiones, in quibus ordinario quxdam terra indifiblubilis in fundo inta6la rcmanet. Quce au- tem lenioribus fiunt, in his iterum integra aliqua Ycifolutio ad- eft, ut in faccharo, fale &:c. Hquore aquofo diflblutis: vel efl: ex parte tantum, ut extraftio, ut deflillatio. De finguHs, &, quae his f\mulantur operationes, hbet figillatiip fcribere, £c id quidem fecundum feriem alphabeti.

M E M B R U M II. cutio, quod vocabulum derivatum ab acuere^ efi: operatio qua: Per to acue- dupHcem fignificationem habet, &hanc quidem fecundum J^Ji*5J'('-t,^|Jj^"" materioediverfitatem.Receptifiimaomnium eft,cummenll:ruum cent: °* aliquod debile adjuvante fortioris cujufpiam additione fortius redditur, ut eo major ipfi vis eflet rem folvendam ocyus difibl- vendi. Ita in faccharo faturni conficiendo aceto deftillato ad- ditur pauxillum fpiritus nitri, ut major faturni portio ab afilifo menfi:ruo poflit difiblvi: acetum feciis p^r fc nimis debile eft, ac parvam admodum plumbi quantitatem tantum corrodit. ReHquorum eadem efi; ratio. PrcCterea fi medicamentis minus efficaciter operantibus , potentius quoddam tanquam ftimulus additur, vocamus hoc etiam acuere. Verbi caufa, fi mercurio dulci, vel alteri cathartico blandiori additur refina jalappse, vel fimile aliquid , hujus finisergo, tit efficaciores effeoius ederenc. M E M B R U M 11.

AmalgamatiorMs vocem opinantur nonnulli ovtam a Grceco- Quanam rum y.ahoiyfict, VQ^Tih ciy,A fmul^ ^ ycLiiw w.here^ quo- chemicis'^ niam in hac operationc areento vivo reliqua metalla tanquam «f^^^-^^^f^ connubio junguntur. Ahi eandem vocem denvant a iaclaout\iiv mollire^, quia heic communiter evenit aliqua metalli ope mercu- rii mollitudo. In Chemia hac voce indicamus operaiioriem^ in qua quodvis ?netaJlum ope argenti vivi in totum mdxims diffolvitury ea phirimum intentione^ ut illud in fubtilijfimum puherem con^uerti poffit : diffipato enim argento vivo y quod accedente- mediocre igne fit, reflabit in vafe difToIutum, vel corrofum metallum fub fpecie alicujus pollinrs. Pleraque metalla lubenter ab hy- drargyro folvuntur, excepto ferro, cui ob abundantiam falis & terrre impurum durumque corpus efi: , quod ab argcnto vivo- ad folvendum minus habile efl. 11. In-

72 Lib.II.Cap.1. De Solut.Membil.II. De &cr

Cuemici II. Inter fe diflentiunt Chemici, utrum hydrargymm metal- di&crentiam ^^ corrodat, an diflblvat. Per to diffolvere autem fignificare FoTm"oVe" voUint rcm foUdam blandis mediis in liquorem redadam , ut fac- bc cotiodo- charum, vel fal, qu^ aqua tabefcunt : per to corrodere vero, fi res foUda mediis violentis i. e. acrioribus in Uquoris formam redigitur, intercedente magna rerum ebuUitione. Quandoqui- dem vero metaUa prompte in argento vivo, tanquam in metal- Uca aaua , citra magnam ebulUtionem maxima ex parte integra diflblvuntur , poteft amalgamatio adgenus foUitionis referri. Ean- dem poUumus quoque in numero corrofionis habere, quatenus metaUa , exhalato expulfoque mercurio , fub forma pulveris, eorum adinflar , quse menflruo aUquo corrodente fa6tafunt, reflant: adde in metaUi cum mercurio folutione nonnunquam buUas exortas, ac fenfiferum motum inteflinum confpici. Ex quibus di6lis apparet, fua cuique efle argumenta, quibus fen- tentiam, quam defendere voluit, planam facere! potefl. Ve- rum enim vero, utcunque hujufmodi verborum difceptatio fit, affeverare nuUus dubito , hanc nuUam in Chemicis ufum ha- bere.

III. Ita fe habet modus amalgamandi,

154 MetalU cujufvis in fcobem reda6ti p. i. Argenti vivip. iv. Argentum vivum crucibulo immittatur, ignique imponatur,8c ei, cum fumare inceperit, metaUum quodvis injiciatur, & ba- culo ferreo commifceantur; quoufque metaUum ab argento vi- vo abforptum fit ; hinc crucibulum igne eximatur, 6c frige- fa6lum amalgama aqua abluatur. Si autem aUcui animus eft rurfus metaUum ab argento vivo;fegregare, is amalgama crucibulo immifTum igni imponat, ufque quo omne hydrargyrum avola- rit : vel cum poeniteat ja6turam argenti vivi tuUffe , tum hoc modo procedat. Amalgama retorta; immittat, cui ignem fatis magnum fubdet,ut mercurius in forma nebulse in vas recipiens, quf>d debet ad quartam partem aqua fontana impleri, prodeat. Eidem caloris gradui tam diu infiflat, donec nuU^e nebulse am- pUus appareant. Quibus pera6lis inveniet in fundo retortse me- taUum in pulverem converfum.

SCHO-

Lib.II.Cap.I. DeSolut.Membr.I.II. De &:c. 75 S C H O L I U M.

Si qnando aurum vel argentum vel cuprum cum mercurio nmaJganmndnm ^ oportet tum quodvis prius in fcobem fubtilem iima, vel in bradeas malleo redigi: alioquinnon tamrepentc a merciirio dcvorabuntur: imo potinimametalli pars intafta, in- dilToIutave, ad fundum decideret, rellaretque. Longe alia au- tem conditio ell iaturni & flanni , 6c plumbi cinerei, quac iingula modcrato calorc funduntur,atqueadeo nullo negotio cura mercurio conjunguntur.

'm E M B R U M III.

CiRCULATio di61:a a circulo^ vel quia materia circulanda an- cillante hac operatione in circulum tanquam adigitur j hac att- tem intentione ^ ut partcs fihi adverfantes per continuum hunc mo- tum inter fe melius conjtmgerentur ^ ac firme copularentur. Vete- ribus h^c operatio valde familiaris erat , utpote in conficiendo lapide Philofophico. Hinc elt, quare {cYipCitHermes ^ quod eflfuperius, id eft ficut inferius : volebatnempeper continuam m-^x.tnx. circulationem ^ hanc ita prceparandam efi^, quoufquear- tifex fit voti fui compos fa6tus. Procedente autem temporc eodem vocabulo Chimici ufi funt ad indicandum liquorem ali- quem fubtiliorem faciendum , vel partes heterogeneas firmi- ter fe inter efle conne6tendas.

II. Operationem veteres hoc pa£to inftitucbant. Sumebant ^3^*^^^^!, inftrumenta, ab illispelicanos dicta, qus; nilaliud erant, quam m. duce cucurbita; alembicis fuis inftruftce , unicuique autem cu- curbitJE erat circa ventris regionem canalis aHquis ad tantam al- titudinem emiinens, utin hunc alterius alembici eregione pofiti roftrumapteimmitti pofiet, vafisita adornatis 6c compofitis,leo- rum commiflliras pyxidatas re apta bene muniebant, ne quicquam exfpirare valeret, tum has ita connexas cucurbitas furno idoneo imponebant , ac ita materiam circulandam moderato igne per menfem tradiabant , donec voti fui eflent participes fa6li j at ifte modus jam,propter operis longitudinem , obfolevit.

Itl. Breviter onerationem hanc hodie perficiunt qui duas ^"^•^Js"-

1 • 1 '• j • T o 1 • 11 1 ^ ^^ DD.

phiolas taii modo mftructas fumunt , ut alterius collum altero Tab.u. ardtius fit. Phiolx largiori collt) materiam circulandam immit- lunt, hinc huic akeram ardiori coUo prxditam phiolam fupcr-

K po-

74LlB.ILCAP.T.DES0LUT.MEMBR.IV.V.VI.DEacC,

ponunt j commifluris luto bene munitis vas taliter compofitum catinoarenaimpletoimponuntjignemqueblandumfubdant. Ma- teria ubi incaluerit, partes ejus fubtiliores in (liperiorem phio- lam adfcendunt , unde a frigore condenfati, in inferiorem de- mum delabuntur. Animadvertendum autem in hac opera- tione efl, ut ignis taliter dirigatur, ut venter phiolse fuperioris femper frigidus , vel tepidus faltem flt. Alii denique ejufmo- di operationem afpernuntur , & idem opus credunt perfici polTe 5 iterata materiae circulandce dellillatione , de qua paulo poft.

M E M B R U M IV.

CLARiFiCATio eft vocahulum artis , quo indicatur fojuti» vel decotlio turbida , e vegetahiUum regno cumprimis fa^ tla^ alhumine ovi , interveniente ehullitione ejfe clara limpidar quefacienda. Ejus ufus plurimum in Chemia eft fi extradta ex Vegetabilibus funt conficienda: & tum eorum deco6lio fumi- tur, eique additur albumen ovi aut plura: quse, cum prius fco- puHs addita modica deco61:ionis quantitate in fpumam conquaf- fata, licque cum reliqua deco6tione permixta , poftea fuper i- gnem ponuntur,ut femel atque iterum ebuUiant: quo fado per pannum colantur, ut decodio limpida evadat. M E M B R U M V.

COHOBATio, '^\\m3X\xv)X.cohahitationis 'uocahulum^ CTeduntquc vocis fyncopam elfe h^'M'n..Significat autem hoc vocabulurrt tcchnicum , iteratam aliquam defiillationem. Scilicet fi iUnd^ quod dejlillatum efi , rcfiduo in i:afc deflillatorio denuo affunditur : hac intentione^ ut defi^illatum virihus rei defiiUandde ■potius imhueretury quin l^ut particuU'^ alioquin ^egre conjungenda commifcend^e ^ coire atquecohahitare una cogcrentur. Encauifam, quare htcc opera- tio hoc tempore in uiu eft loco veterum ta;diof]e circulationis, Ita eam inftituimus in confe6lione fpirituum acidorum cum al- kohol vini mitigandorum, quin etiam in aliis rebus. M E M B R U M VI.

CoRRosio, hanc aHqui pro fpecie folutionis : ahi vero pro fpecie calcinationis habent j attamen crebrius habetur pn> fpecie folutionis , quoniam pleraque , quac corroduntur , fub forma folutionis apparent. Efi itaque corrofto nil aliud^ quaM

ant

Lib.II.Cap.I.DeSolut.Membr..VII.VIII.De.&c.;^

aut tota , aut ex parte rei cujufpiayn folutio , famulante fale aliqus acri fa6fa. Sic metalk, mincralia pleraque, nec non duriores animalium partcs, a fpiritu aliquo acido corrodunturj imo falia ficca aqua diflbluta pofllint quoque qiixdam mctalla mincraliaquc corrodcre. Sic tartarus martem : fal communc , nitrum &;c. Aurum: fal quodvis alkali diu ac multum calcinatum ipfum an- timonium crudum corrodit diflblvitqucj de quibus plura alibi. M E M B R U M Vir.

DECANTATio vcl dccupelatio vel decapelatie , efl: vox, qurc operationem indicat^ quando artifex liquorem aliquem , qui cum fubfederit limpidus evafif , leniter ex vafe inclinato in aliud leniter defundit. Ancillatur ergo potiflimum haec operatio extra6tio- ni, folutioni &c. ubi extraftum, velfolutuma fecibus, infuii- do fubfidentibus , leviter transfunditur,

M E M B R U M Vlir.

DESTiLLATio di6la 'xflilla^ quoniam in hac operatione plc- rumque obfervatur, ut liquor deftillandus guttans in vas fuppofitum delabatur. Efl proprie operatio^ qua e reidonea ali- qua liquidum quoddam. i.e. optima fuhtilifque ejus pars igneauxi- liante elicitur. Res defl:ilIationi idonccC funt varii generis. E- aJ queta- quidem artifex fibi proponit , ut e cundis corporibus id , fuumS?H quod fubtiliflimum efl:, propelleret, vel fecerneret. Verum is indeftuia- fibi nonnunquam mirum in modum imponitj dum non adver- chemid tit ex quovis ligno non fieri Mercurium, ut jampridem tritum peivenirc ^ lum eit. Ita etiam natura comparatx lunt varix res de- ncrvis con-

flillationi interdum fubmiflk , ex quibus non femper elicitur ^^"'^^"^* penetrantiflima earum fubllantia : quippe hcec quandoque c^ete- ris adeo firmiter immixta ac affociata efl:, ut prorfus omnem artis eludat operam j immo ut interdum facilius cfl^et , ex ipfo arido pumicealiquam poflulare aquam , ut ajunt,quam ex hujus generis rebusaquam ftillatitiam, magnis viribus refertam.

II. Quandoquidem naturx fpeculatorcs mirum quantam in rebus naturalibus differentiam obfervarunt, ideo omnem lapi- dem moverunt, ut ex fingulis id , quod optimum, quod ma- xime efficax eft, elicerent. Hujus finis ergo conflruxerunt va- rii generis furnos, excogitaruntque peculiaria inflrumenta,ac obfciTarunt, dimetiebanturquequafl pergradusignem:2c nefcio

K i quas

Quomodo deftillatio- mesper ad- fccnfum ,

.Kd latus vel

y6 Lib.I.Cap.I.DeSolut.Membr.VIII.De&c.

quacamplius: cxquibusquiedam adhuc in urufLint, qu£edamauteni maxima ex parte obfoleverunt, quoniam, plurima , autfuper- vacanea, aut inutilia, aut nimis rumptuofa, poileris videbaa- tur.

III. Ufitatiffima hoc temporc dcflillandi methodusperficitur plurimum tribus modis, unus appellatur per adfcenfum, alter per obliqua, & tertius per defcenfum. Per adfcenfum dicitur deftillare , cum materiae deftillandx partes iubtiliores a calorc coguntur furlum in capitellum , vel alembicum adfcendere ; quce ibi a frigore , autaeris, aut aquce frigida: , in refrigerato- rio vafe contentJE, condenfantur, ficque in vas fuppofitum de- cidunt. Huic operationi ancillantur vai;ii generis dcflillationi dicata inflrumenta. v. g. vefica cuprea varise magnitudinis , alembico vitreo, vel flanneo, inflruda: cucurbitaitidemflan- nea, aut vitrea, nec non phiola altiori collo Scc. Hujufinodi inflrumentis queunt deflillari plerseque vegetabiHum aquce de- ilillata^, in pharmacopoliis futurum ad ufum exilamesi item fpiritus ardentes, olea efrentialia&c. quse vehiculoaliquoliqui- do deitillanda. Ex animalium autem partibus, ac pleriique mi- neralibus hac methodo deftillatis, pene quicquam, quod ope- Tdz prctium eifet, elicitur : exceptiseis, qucE computruerunt, ex quibus aliquid volatile unacum liquore aquoio pcUituri benefi- cio enim putrefa6lionis oleof^ iiilina:que particula:, firme ca:- teroquin fibi intricatse, fiuntfui jurisj quam ob cauflam illa: tum leniori deitillationi aufcultant.

IV. Secundus deilillandi modus vocatur adJafus vel ad ohK- qua. Inilituitur potiilimum^ fi quando qua:dam corpora, quic ex particulfsgravioribus cum maxime compofita, in fua prin- cipia folvi debent. Illorum enim moleculae , tametfi a vinculis fuis, vi ignisliberatic, adeo gravcs iunt, ut , quamvis ignem fatis intenium adhibuerit aliquis, nequeant in alembicum uf^ queadigi. Proinde, cum id a majoribus obfervatum fuerir, inventa eil iila dei1:iIlatio ad latus di<^a, in qua rei deftillandce molecula!, ab igne fux fpontis fa^lx , per collum retortx ia vas excipiens coguntur, ubi a frigore externo vel in liquorem , vel in oleum , vel in flU volatile ^c. condenfantur. Hac via deflilLmtui' olea empyreumatica, Ipiritus, acidiScc. e vegeta-

bili-

LiB. II. Cap. I. De Solut. Membr. VIII. De &c. 7/

bilibus, e mineralibus, vel ex animalium partibus. Inftrumenta hujus operationis funt retortie e variis materiis conflatai , ut e terra, vitro, ferro. Ex retortisaliae fimplices, aliiE lubulatx appellantur. lllarum forma neminem fugit, hae vcro itadicun- tur, quia in medio vcl e regione ventris eminentem aliquem tubulumhabent, cujus per foramen materia delHllanq^ retort^ candentipervices,injicitur.Talimododeftillanturresolcofoprin- cipio dotatae, cum nitro mixtre : Cum nitro inquam. Nam antimonium, fulphur. 6cc. per fe retort^e tubulatas ingcfta mi- nime accenduntur, fed in totum maxime elevantur, fin vcro iis qusedam nitri- portio addita fuerit, ^tunc cum fulgure infi- mul deflagrant. Eadem ratio eft nitri, quod etiam quamquam ignitum fuerit , non acccndit fe, verum ubi ei commifcueris vel fulphur, veltartarum, velcarbones, velaliamrem, prin- cipio fulphureo dotatam, conjuii6ta tum, fi vafi candenti inje- clafuerint, pulveris pyrii inftar, inflammantur, &fi fumus in vasaliquod fufceptus fuerit, conveititur is in liquorem, vel in fal volatile: Oleumautem, quod adfuit, in fuliginem. C^terum me docuit longa exercitatio , & ufus rerum Chemicarum , ut prac retorta tubulo inftru£hi fubftituerem aliam , quae in fupc- riori ventre foramen quoddam haberet. Siquidem illi hasc incommoditas efi:, quod fi ei candenti materia deflagranda inji- ciatur, ut h^c in ipfotubulo, antequam in ventrem delabatur, accendat fe cum ftrepitu, 6c operculumde tubo vehementerde- jiciat. Qux incommoda non adeo metuenda fiint in retortafo- ramcn modo in regione ventris fupcrioris habente. Quoniam autem hujufmodi retort£e vix alicubi locorum venales habentur, e re artificis erit capere lapidofam retortam , eamque in eo loco, quo perforanda ell , leviter ftilo ferreo acuto tamdiu tundere, quoad exiguum primo foramen confpexerit, quod deinde fine ullonegotio, ficpius ora ejus tundendo, potelt amplius reddi,

V. Tertius deftillationis modus appellatur ^^r defcenfum : quce ^t V" *-': non nifi mulierculisquibufdam ufitata, quas, utminorem fimi- ftimelS»'^ tum inrem deftillandam facerent, hanc elegerunt. Sumunt e- fi"^^ nim vegetabile aliquod recens, hoc concifum, velcontufum, fupra ollam recentem , aquie prius immerfam , cujus orificio Jinteum alligatum fuerit , ilernunt , Ibatoque vegetabiii fuper-

K 3 po-

Oleaper de fcenrum conficiendi tatio.

Quidin fin- gulis deftii- lationibus eveniat?

78 LiB.lI. Cap.I.DeSolut.Membr.VIILDe &c.

ponunc ahemim magnitudini ollse refpondens, prunis vel cineri- busignitis impletum. Sic ex ifto vegetabili calefa6to humi- dum fuum, quod a quovis calore impellente ad exhalandiim vel avolandum pronum eft, expellitur: hoc iurfum nuUum exitum inveniens, cogitur pcr hnteum fub vaporis forma deorfum de- fcendere, ubi in guttas condenfatur. Animadvertendum autcm ell, ut ne vegetabile aduratur. Item , quod fi olla non prius aqux particuHs imbutafuerit, cam aqux deftillandiE maximam partem intra poros ilios detincre.

VL Supereft adhuc alius per defcenfum deftillandi modus, aptusad olea e hgnis paranda. Capitur v. g. olla terrea , haec tcrrse adeo profunde infoditur , ut olla!; orificium fuperfi- ciei tcrrse refpondeat , pofl huic fuperponitur prius lamina fer- rea, veloperculume materia terreacoctum, foraminibus tamen plurimis dotatum, hinc his altcra oUa orificio fuo inferiori re- fpondens, rcpleta autcm materia deflillandaj fuperiori oll^e pe- dctentim ignisadmovetur, infineautem donec candefcat, quo tempore, oleum deorfum in ollam fuppofitam delabetur. F.o- dem modo e minera mercurii vivi , vel cinnabaris , propeUitur hydrargyrum inoUam fuppofitam,admediam partem frigidaaqua prius impletam .Reliqui modi, quorum permulti penes Beguinum , Libavium^ C^f^rraj &; alios inveniuntur, vix ufpiam in ufu funt.

VII. In omni^^//7/^//o;2^, quocunquemodoperafta, fitnihil aHud , quam, ut rei cujufquam ope caloris expulfus vapor , in vas ali' quodfufceptus , ab aerefrigidiore inUquorem aliquem^ five is aqua, fi- ve fpiritus,five oleiformamhabeatco;^^^;^/^/«r. Igiturhujufmodi corpora,qua; nequeunt a calore aliquo in halitus transformari , ifliufmodi fruflra deflillationi fubjiciunturi falia autem, neutra di6ta, quantumvis ad exhalandum per fe ineptafunt, pofTunt tamen ope additionis cujufvis terras, eorum fufionem inhiben- tis, haud icgre deflillari, utliquor quidam acidus emergat. A N I M A D V E R S I O L

Omnia, qu^ aut jucunde, aut male, dum integra funt^olent hsecutplurimum per adfcenfum deflillantur,quiahocmodo adi- pifcimur eorum partem maximeefficacem. Omneenim fragrans eil particulisvolatilioribus oleofo effentialibus praeditum, qucenon difficultera leviore aliquo calore in altum, ad alembicum, eve- huntur. A-

LiB. II. Cap. I. De Solut. Membr. IX. De Scc. 79 A N I M A D V E R S I O II.

Cundorum fpirituum acidorum , five hi ex vegetabilibus, five ex mineralibus deftillandi fint j nec non animalium fpiri- tuum alkalinorum, quin & fingulorum oleorum graviorum Sc empyreumaticorumdeftillationesdebent fieri ad latus, i. e. per retortam : particulas enim habent valde graves atque pondero- fas, quce xgre furfum coguntur, nifivehementiflimus ignis ad- fit: idcirco minorifumptu ac opere, recenfito modo deftillan'- tur.

ANIMADVERSIO III.

In deftillatione fpirituum ardentium aliorumque volatilium , vafa, quo altiora , eo meliora j in fpirituum autem acidorum & fixorum deflillatione, vafa, quo humiliora, eo meliora funt. In illorum deilillatione primo fpiritus, ultimo vero phlegma 5. in horum autemprimophlegma,poftremumautemfpirituspro-^ dit.

M E M B R U M IX. I. T^ iGESTio eft operatio folutioni tantummodo auxih'ans.

JL>' Praefertim infervit extra6tioni eflentiarum , tin6tura- rum &c. infufioni & ahis, loco fuo dicendis , operationibus. Per digejlionem autem intelligimus operationem , cujus adminiculo res digerendte hlando calori per quicquam temporis exponuntur <, ut res ej'udieres dijjolverentur ^ 13 dijfolutae cum menjiruo extrahente Jir- mter conjungerentur j crajjiores inutilefque vero adfundum decide- rent.

II. Sunt aliqui, qui hunc operationem nauci faciunt , quafi clfemia i- vero ea fuperfedere poflumus. Verum puto eos in hoc delin- ^"™ habct>- quere. Siquidcm ufus docuit tinfturas, efientias, &:c. perdiu- turniorem digefl:ionem parata medicamenta, multo eflicaciora

dfe, quam qua^ ifl:iufl-nodi operationi non commifla fucrint.

III. Varia digeftioni medicamcntorum dicata inftrumcnta J^'°rJ?haii< antiquorum Chemicorum folertia invenit, qua interfunt primo operatio- furni , & inter hos primarius efl: ahquis , ipfi Athenor fimillimus, cai"nt?^ ** Gujus ope potei-anteundem ignisgradumobfervare: infliruxerunt

enim hunc tot lampadibus interdiu noctuque afl^due ardentibus, quotquotad defideratum calorem neceflariseerant. Vafa, queis materia digerenda indita fuit, magna quoque cuminduflria her-

me-

8o LiB.II. Cap.I.DeSolut.Membr..X.De8cc.

metice figillabant, utne hilum quidem eflenti^e fuse fubtilioris pofTet exhalari. Tcmpus digeftionis finiendse erat plerumquc menfis philofophicus quadraginta dierumj aliquando per lon- gius tcmporis fpatium digeftioni vacabant. Fuerunt,qui pro jugi&icqualicalore, huicoperationi inferviente, optimumefle asitimabant fimum equinum : hinc vas hermetice figillatum be- ne fimo obruebant, ac reponebant tantifper, donec ad fcopum fuum perveniflent. Apud recentiores Chemicos , digeftioni operam dantes, plerumque in ufu eft , furnus quidam largus plano fundo, cui, arena admediumimpleto,plura va(a infimul imponi,atque in eodem calore detineri, pofllint. Loco tccdio* fx & periculofas hermeticae vaforum figillationis, vafahodiefu- bere bene obturantur : quibus infuper fruftumveficic madefa6tum aUigatur, ficque aren^ calefaftse ad digerendum imponuntur. M E M B R U M X.

EDULCATio efl fpecies foliitionis , 6c indicat inChymiaoj)^- rationem , qua partes faUme , a corpore quopiam calcinato , corrofo ^ pracipitato 6cc. per crebriorem repetitamque effuftonem^ l^ affufionem aqua ^ aut calida ^ autfrigid^^ abluuntur: hujuf- modi nimirum partes in aqua liquefcunt 5 terreftriores ve- ro, quie tunc demum infipidas ordinario eveniunt , cum ficca- t^ fuerint , ad futurum Medici ufum afi^ervantur. In phar- macia Galenica per vocabulum edulcare fignificatur rei fapore ingratx , addere aliquod vel ex melle , vel ex faccharo confe- £tum : vel 6c ea ipfa , quantum fatis ad ingratum faporem toUen- dum.

M E M B R U M XL

EXTiNCTiovarium ufum in Chemiahabet, perque hancintel- ligitur operatio, qua res quadam in igne candefaSia in liquo- rem aliquem immittitur , hujus gratia^ ut liquor rei extinguend^e vi- ribus imbueretur. Sic ferrum, fic aurum &c. candefa6tain aqua, vel vino aliquoties extinguuntur, qualis liquor poftmodum ;e- gris, variis afFe6tibus opitulandi gratia , miniltratur. Sic & la- pidesaliave duriora mineraliaignita, aqua, aceto, velaliohu- mido extinguuntur , ut friabiliora eveniant, atque ideo magis apta fint ad pulverandum , ad difiblvendum 5cc.

MEM-

Lib.II.Cap.I.DeSolut.Membr.XII.XIIL&c. 8i M E M B R U M XII. 7. "C XTRACTio. Hoc vocabulo indicamusin Chimia vperatio-

jLj nem^ qua e re quapiamoptimd ejus fuhftantia ope menfiyui accommodi elicitur. Ell itaque extra6tio, non rei cujufquam to- tius , fed tantummodo ejus ex parte, folutio , & quidem par- tium fubtilium ita ut crudiores impuriorefque , tanquam fe- ces, a menftruo intadiE in fuiido remaneant,fubtiliores vero menflruo innatent.

ir Unicuiqueextraftioni infervit digeftio, vel & rerum fa- cuiiinre* £ta fupra ignem ebullitio. Menllruum enim rebus extrahendis ^^««4- affufum, non jcque, dumfrigidumeft, ac fi calidum eflet, ad madTCitco- extrahendas res fingulas habile eft. Calor nempe , quoniam ^** motum aliquem in particulis menftrui excitat, in caufTa eft, ut hx, majore vi in corpus extrabendum agant. In primis vero excraftioni rei refinofiE, parva quaedam ebullitio auxilio eft , V. g. extraftioni refinse jalappic Scc. nec non quarundam tin- fturarum , prsefertim falium fortiter calcinatorum , extra<5tioni : ubi alkohol vini ocyus rubrum induit colorem, quam fi id leiii tantum degeftioni fiaerit expofltum.

III. Ut debitareiextractio fiat, necefTeeft artifici fcireido- soivctK neum menftruumi.e. liquorem extra6tioni aptum. Hujus enim <:onv"»iens notitiam ni habucrit, profe6to nihil aliud faceret, quam ut inanem bS°extra- 'incafTamque operam, ut ajunt, ludat. Proinde eft muneris artificis, be"'^" ^^^" ut primo perfe6tam cumulatamque,cujufdammoditamen, fuas materise extrahendse habeatnotitiam, quale Principium utpo- te reliquis dominetur : etenimilli, cujus dotes maxime defide- rantur, debet artifex inhaerere. Deinde oportet etiam eum nof- fe, qui liquor cum re extrahenda quandam convenientiam ha- beat: fcilicetqui facultatem habeat,tales particulas, quas expe- timus, extrahendi. Verum de his plurafub articulo extradi, atque menftrui.

M E M B R U M XIII. I. inERMENTATio eft vox, dtxw^t^^ fermento ', utimur cnim

X in hacoperationepotiflimumaliquo fermento, cujusbe- neficio illa abfolvitur. Ex officina mechanicorum eft hsec in «fum Chimicum tranflata, ubi illa variis artificis operationibus ancillaiurj.ut confedioni fpiritum ardentium, aharumqueaqua- - - L rum

82 LiB. II.Cap.I.De Solut.Membr. XIII.

rum fpiritiiofarum , de quibus in pofterum erit dicendum.

^chcnlici I^- Quamquam complures navi Sc induftrii , experientiflimi

muitas, co- & diligentiflimi Chcmici, ex quibus unicum Willifium nomi-

fufqueJa- naflefateft, ftudiofiusfermentationisnegotium fufceperint, ut

tionesred- cunfta fibi iu hac operatione occurrcntia phcenomena explica-

fe?m™mado' rent 5 fcilicct qui fiat, ut res fermentanda , cum eafermentata

variis rebus fuerit , longc aliam plane naturam induat , quam antehac habebat.

cvcniat: Attamen, quomodocunque illorum allatae rationcs fuerint,mi-

hi nemo vitio vertat, velim, fi etiam fententiam meam, quam

de aftu fermentandi habeo, in medium proferam , fiquidem

magni momenti eft , hujus naturam perfpe6tam haberci: quo-

niam nonnunquam ftupendos in hac operatione vidimus efi^e-

6tusi quamobrem aliquandomenshsefitandi anfam arripit, qui

fiat, ut taleefFe6tum,ex tam modica cujufpiamrei adhibitione,

emergere pofllt. Hoc certo nemo unquam illuftraturus , nifi

penitus fermentationis modum intellexerit. Videmus quidem

hanc operationem quotidie inftitui ab opificibus quidem , ut a

zythopceis, piftoribus 8cc. cundorum, quje ad perfedam ejus

encheirifin fpeftant, apprime gnaris : rationem tamenaddere,

qua de caufla haec fiat, ab iis fcitu nec necefl^arium autumatur,

nec exigitur : verum fic non de nobis ftatuendum eft, quibus in-

cumbit fingula incoepta cum ratione aUqua peragere. Sed ad

rem.

petmema- jjj Permentaftonem generaliter defcribo. Eft enim qu^dam

tionis de- ,0 . • j • • • r •

fcriptio, & operatio^) in qua qucedam partcs Jalts^ acid^ inprimis projapia^ cxpiicatio. ^^^ oleofo-vifcidis particulis accedente tepido calore^ in motum inte- Jlimm , lente procedentem incidunt , huncque motum continuant , ufque quo faVina cum oleojis particulis conjun^ionem iniverint; vel donec^quod fermentandum^ infermenti naturam tranfmutatumfuerit. Statuo fal aliquod acidum efle cauflam proximam , vel audorem hujus operationis. Namque vix reperiemusvel fermentum, vel fermentatum quodpiam, inquo nonaliquodfal acidum. i.e.|fal in fluorem redadum , ut cum Willifio loquar , oftendimus j quale quidem raro a priore, a pofteriore autem plerumque, o- ftendi licet. Mira incredibilifque eft huic fali virtus. Nempe quod hoc in adeo exigua quantitate adhibitum , tam vaftifli- mam molem ad fuumnutum trahere, vcleam fibi fimilcmfieri,

co-

Lib.II.Cap.I. De Solut. Membr.. XIII. &c. 85

cogere poilit. Aliqui de familia Helmontii fuerunt, qui com- putarunt , quod una tantum acidr pars poflit oftingentis , vel pluribus cujufpiam rei ad fermentefcendum aptce, partibus, fcrmentandi adum inducere. Equidem cuilibet fali haec facultas eft , ut , fi illud liquidam in formam redadum , fe quibufvis fere re- busjintercedente debito calore, automnino,autexpartemaxima, commifceat , & varii generis produfta in apricum proferat. Ve- rumin acido fingulareeft,ut,{i idoleoterreftrioriintricatum,8c fufficiens humidum, &debitus calor,8c liber aeris ad diftaadi- tus, adfuerint, ut acidum inquam , in his inteftinam omniura partium motionem , & lenem quidem cxcitet , incidendo atte- nuandoque olei terreftriores particulas , donec cae fuerint aptac adconjungendum intimeque permifcendum cum particulisaquo- fis. Pari modo fere, ut fal quoddam alkalicum cum oleofo quo- quam digeftum 5 quod etiam hujus partes invertit, feu infledit, ut fint poftmodum idonese ad permifcendum fc cum aqua. Ve- runtamen eft in utrifque qu^edam difFerentia novum nempc quoddam , quod antehac non erat,beneficiofermentationis pro- ducitur: peraftaenim qualibetfermentatione, oleofsecum fali- nis particulis prorfus copulantur, quibus infuper adjungit fe ad- modum fatis magna aquse elementaris quantitas, vehiculi loco recenfitis principiis adivisinferviens: quse ita conjunda confti- tuunt poftca {piritum ardentem, fi modo hic a fermentato ope deftillationis feparatus fuerit ; vel , fi res quaspiam tantum in ufum fermcntata vocatur, invenimus eam plane alterius indolis, ac illam, quas fermentationem non pafla fuerit. Exempla no- bis funt, in azymo , mufto , cervifia non fermentata, & mille aliis, toto, utajunt, coelo, a reliquis differentibus.

IV. Requiruntur etiam ad hanc operationem rite peragen- RequiCta dam varia requifita atque encheirifesj quse,fi noncun6ta dextre tiinispS^ adminiftratafuerint, in caufliafunt, utad noftrum fcopumhaud «»*"*• perveniamus. Obfervandum igitur cft, ut id, quod fermentandum, abundet particularum tum falinarum , tum oleofarumj tum aquea- rum. Hujufmodi enim, tanquam fcrmentationis fubjedum, confiderandas funt. Quid? quod ufus docuitnon uUam rem pof- fe fermentationem inire, nifidiftis particulis praedita fit. Quan- doquidem vero falia non , nifi refoluta i. e. in formam fluidam

L z rc-

§4 LiB.II. Cap.I. De Solut. Membr.XIII.&c.

redafta, frcquentiffime agunt , eam ob cauflam cis liquidura^ aliquod adminiculo eft, ut poflint in hoc tabefcere y qua de caufla pofl:modum magis efficacia funt ad oleum fubigendum, Refoluta autem falia cum oleis liquidis difliculter coeunt, nid per humidi fuperflui intercedente coftione, vel evaporatione , diflipationem : qua jperafta ordinario mafla qu.xdam faponis in- ilar emergit, fed quce minus apta ad fermentandum efl:. Proin- de, ut fermentatio dextreperagipoflit, requiruntur fal &oleum. terreftres quafdamparticulas habentia, qusecohserentiam levita- temque olei inhibeant, & deprimant, atque Mt eorum poris interponant, ut inde fali acido facilior ady tus ad okum fit. Hoc acidumdeinceps,. ubi paulatim fuse fpontis fit, rerum potitur, c^etcraprincipiafubjugat, ha^cque cogit, ut ad ejus nutum to- tum fe convertant. Ex hifce didis co\\\g\mus ^ fermeutationii. requifita primaria , efle primo fal quodpiam acidim : fecundo oleum quoddam vifcidum^ i. e. oleum aliquod aquofis &: terre- ftribus particulis intricatum > &: tertio fuficientem quantitatcnL 4iquce.. Q^anam V. Requifita fecundaria funt , primo calor aliquls moderatus^ c"a"dfe°-*^" ad teporem tantummodo vergens: frigus enim , ut unicuique jnentatio- notum cfl:, quam maxime huic operationi impedimento eilj quia Sendlm"' 1^ ipfum rcbus fluidis, quarum particula; in jugi motionefunt, ief>ofcuntui?.cujufdammodi quictem infert: qu^ autcm fermentationi , iii qua omncs partes inter fecommoveantur, necefl~e efl:, valdein- feflat: imo caufa efl:, ut ea ipfa fermcntatio fic penitus fuppri- •Hiatur,. faltem tardiufcule procedat. Calor autem temperatus levemmotum interdidas partes,naturafibi diflimiles, ciet,atque excitatum motum in uno eodemque gradu fovet, Verura 6c -calor vehemens fermenrationem impedit ,. quoniam partes tu- multuofe commoventur, ac oleofje in latibulis fuis , . ob conftri- jftionera pororum fuorum., quafi fuffocantur ; nec non abim- moderato calore volatiliores, tanquam magis a<Stivae , fermenti partes, avolant, reliftis fixioribus ad agendum minus idoneis. S.ecundodc\)0^c\t {eTiment^tio liheriorem aeris accej/um: videmus -enira.in vafisobturatis, nequaquam pofle fieri genuinam quam- piam^fsrraentationem. Siquidem in omni cujufpiam humidi motione, auxiliante calore inftituta,part£S fingul^inter femo-

ven-

LiB.II. Cap.I. De Solut. Membr. XIII. 6cc. Sf

ventur -, motis autem hifce , fit femper qucedam quiirundam fubtilium partium exhalatio , quas non patulum exitum invc- ■nientes, pofteaaut vi per loci clauftra erumpunt : aut fi ha:c •nimis fortia, tuncdeorfumad liquorem fermentantem ufquede- nuo defcendunt: licque propter prefluramrarefa6tarum partium ad ima repercuticntium, perverfum in re fermentanda motum excitant: quin 6cad tempus quafi fuffocantur, donec iterumae* riliberiori exponantur, ubi, cum demum fui juris fiunt', im- peditam antehac , jam majori vi, operationem perafturic funt: iicuti in mufto , ceiTifia faliente , & aliis evidentia habemus exempla. Tertio poflulat quodcunque fermentandum locum quietum j namque Sifyphi faxum volvercmus, fi vehmus rena fermentandam continuo agitare , . conquatere , vel aho quovis modo movere : motus nimirum intellinus lentus a taUbus mo- tionibus violentis perturbatur j quare quamdiu hsedurant,. fer- mentatio tamdiu circulumfuum abfolvere nequit.

; VI. Expodtis breviter in quaque fere fermentatione occur- Qiiaiisdif- rcntibus phcenomenis, nonnihil q uoque d^ ei us differe ntiis dicam-. f^^^^n^i^ ^».^

^ . t ,. . j h.-rr • j- • r r 1 feimentatio-

Quippe anqui ex doctmimis medicis contule loquuntur, quan- nis,&effet--

do vocabuUs fermentationis & effervefcentiae promifcue utun- vcfcemiiKJ

-tur: proindequafi fermentatio idemfignificaret, quodefferve-

-fcentiaj cum tamen hujufmodi operationes intei- fe diffimil-

limac fint. Effevvefcentia enim , quemadmodum fupra fcri-

.pfi , eji motus fuhitaneus quarundam pm'tium fibi adverfan-

tium, qui ut ciio fit ^ ita (^ cito rurfum perit j fed fermentatio,

.Velut jamjam hanc iUuftravi , eil motus tardiis , qui' tot re'

jeenfitis encheirifibus indiget, quibus autem effervefcentia non

-opus eft: tarde incipitfermentatio, fed plurimumdiu durat rc-

fpe6tu effervefcentice : ficque ab effe6tu , in omni fGrmcntatio-

ne quoddam acidumgignitur, quin & oleofas partes in liquorem *

ardentem permutjyitur&c. quie minus quadrant in effervefcen-

.tiam, ubi nihil horum percipitur. Equidem in omni prope-

modum fermentatione offendimus auquam effervefcentiam , (ci^

non verfa vice in omni effervefcentiaeft fermentatio. H^c ef-

fervefcentia autem oritur plurimum a particulis acidisin fermen-

to latentibus , quce, ubi terreftriores magna vi adoriantur , cal-

que adedimt , folent motum fubitum cum ebuUitione liquoris

L 5 ex-

86 Lib.II.Cap.I.DeSolut.Membr.XIII.&c;

excitare, quem folemus efFervefcentiam appellare. Acida cnim qusevis cum impetu quaelibet corpora terreftriora corrodunt, ita ut cum magna tanquam ebullitione in altum. adfcendant. Si- quidem vero oleofx rei fermentandse particulx fc illis interpo- nantjinde fit ob harum tenacitatem, vel ob naturam earum vifci- dam , ut hasc ebullitio diutius perfiftat, neque tam fubito cef- fet, velut in effervefcentia aliqua, ubi nullum, vel tantillum modo olei , adeft. Objicienti autem aliqua ex oleis eflentialibus cum fpiritu nitri vel vitrioli fortifi^mo mixtis ufque adeo effer- vefcere, ut flamma nonnunquamfuboriatur, refpondeo, &hu- jufmodi effervefcentiam protinus ceffare, quam primum flamma modo exorta fuerit. signum VII. Subjugatis ab acido vifcidis particulis, fermentatio ad peraft^ fei- fincm perdu6ta eft, 6c fermentatum potiflimum acidum aliquem meatatxonis. ^^- ^.^^ odorcm ; quamvis in eo recente guftando aliquis vix ul- lum acorem offendat; attamen fi diutius, quamfaseft, huic operationi inhxferimus, tunc purum acidum, ficut acetum eft, cffemus ex quovifcunque fermentato nafturi. Nam acido eft h£ec facultas, ut, quamvis idab initio refpe£tu reliquorum principiorum paucum fuerit, tamen id peradra fermentatione deindererum potiatur, & csetera principia fubjuget. Hujuf- cemodi acidi generationem volunt plerique Chemici non fer- mentando , fed putrefcendo vel corrumpcndo , fieri ; Finita enim cujufdam rei fermentatione , ejufdem incipit putrefadio, de qua deinceps.

VIII. H«/jfermentationis, quo refertur, & cujus cauffafa-

fin?s"cSr cienda eft hxc operatio, varius cft. y. g. Panis fermentatur ,

hamines iu ^t , potofior , guftuiquc gratiot , ac fanitati magis conveniens fit:

fcrmema-' ccrvifia , viuum, 6c fim. liquores, ope fermentationis limpidi

tionem infti- evadunt , fcgrcgato puro ab impuro , detrufifque fecibus aut

*^*"«^ furfum, autdeorfum; quin &, poftquam talem fuftinuerint,

facultatem inebriandi nancifcuntur. Varia vegetabilia fermen-

tationi fubjiciuntur , ut fpiritus aliquis ardens, viribus nativis

rei fermentandae dotatus , poffit ex illis deftillatione feparari.

Theriaca, acpleraqueinofficinisproftantiaeleduaria, nonnul-

lam quidem quandoque fermentationem fubeuntj at quoniam

cleof^, 6c volatiles partes plurimum in his dominium habent,

ea-

LiB. II. Cap. I. De Solut. Membr. XIII. &c. 87

eapropterh^acido, inter rcliquas latenti, refiftunt, quantum- visnonpoflintpenitus inhibere, quominusidem acidum aliquam fcrmentationem excitetri iit tamen hxc citra totius maflk vel molis inverfionemj in tantum tamen, ut di6ta eleftuaria non acido aliquo fapore imbuantur. Ab his autem excipiantur, quse non juftam debitamque ad fpiftitatem reda6ta fuere , quse quo- quo modo fecillime, asftivis cumprimis temporibus, acefcunt: eo- dem modo fe habent fyrupi, loch & fimilia, vifcidis particulis praedita, quae fingula ad fermenrationem fubeundam prona funt.

IX. Sunt res, quas addito fermento , funt , quaefponte fua op^fkcs^sf* firmentefcunt. Addito fermento operationem hanc aggrediun- chemicifer- tur mechanici, ut zythopoei, piftores 8cc. qui rei fermcntan- jrem?Jfa- dx tepidae commifcent parum fermenti , foecum cerevifias, piant, infti- vel fimile quid, in loco tepido rem reponunt , donec fermenta- ciant? ^"^ tio ad defideratos fines pervenerit. Pari fere modo & res fer- mentandx in Chimia huic operationi fubjiciuntur. v. g. in con- fedione fpirituum ardentium herbis , vel floribus , vel frufbi- bus incifisjfeu contufis, afFunditur tantum aquae calidae, ut fpe- cies pofiint apte huic innatarej tepefcentibusrebusadmifcean- tur aliquot cochlearia foecumcervifije, vel fermenti modicum: peraliquot dies in loco tepido ad fermentandum collocanturj pera6ta fermentatione, quam ex odore nonnihil acido, vinum fpirante, dignofcerepoflumusjfiat eorundemdeftillatio, & re- ftificatio. Sine additione aliqua fermentationem fubeunt pleri- que fucci, e vegetabilium regno defumpti, nec nonanimalium lac, faccharum , mel Scmanna f q. aquas difibluta, interdum fermentant, quippe acidum , quod ipfis intermixtum, eorun- demque in poris latet , fi utpote illa f q. aquas prius foluta fuerint , tra£tu temporis adjuvante calore extricatur , fuique jurisfit, quod deinceps reliqua principia fubjugat. Plura, qu£e ad doftrinam de fermcntatione pertinent, dedi dilucidata in A- '

croamatis noftris M Dcciii. in lucem editis. Subjungam quce- '

dam axiomata, ex antc di£tis excerpta. *

A X I O M A I. Omnis fermentatio fit in humido.

DE-

S8 LiB.II. Cap.I. DeSolut. Membr.XIII. Scc.

DEMONSTRATIO.

<:hryfo- Loquimur hic de fermentatione , prout illa ordinario infti-'

?emfe"men- tuitur> fiquidem non fum nefcius, alchimiftas periclitari in la-

^andi mo- pidis Philofophici confe6tione ut eum , qui iiccus eft , in igne in-

dmn.tencnt. ^^^^^ ^^ fermentandum aptum reddantj fed quoniam hujufce-

modi operatio non adeo trita efl:: ideo di6lum enuntiatum mo-

do locum habet in fermentatione , ut ab opificibus inflitui!»

tur. iEtiologiam hujus axiomatis§. 5. &4. propofui. ^

A X I O M A II.

Fermentatio quasHbet potiflimum oritur a fale acido refoluto.

D E M O N S T R A T I O. Hsec etiara ex fupra didis effickjjr.

A X I O M A III. In quavis fermentatione aliqua effervefeentia adcft j fed non retrorlum viciflim , in quavis efFervefcentia aliqua fermentatio adefl.

D E M O N S T R A T I O. Indicatur paragrapho (5 6c 7.

A X I O M A. IV. Mineralia rariflime fermentationi fubjiciuntur, nec per fc. i. c. fola, fine alterius peregrini additione, ad ferraentandum vix , aut nullo modo idonea funt.

D E M O N 8 T R A T I O.

a^reldk't- Etcnira eorum corpora fortha funt ( i ) firmam intricatam-

inentandum quc omnium priucipiorum texturam, quas non tam facile, ut

Sitj"* ^^'^ i" rebus fermentandis requiritur, extricari dirPolvique potefl.

(1) dixi fupra ferraentationem requirere in primis corpora par-

ticulis tum falinis, tum oleofo-vifcidis, abundantia : quandoqui-

dera vero penes pleraquemineraha oleuraacido antehac tamfir-

miter ilhgatuminveniturjUtabeo nonpoflitdiveni,nifi auxihan-

-Xe falc alkah , vel oleofo aliquo menflruo : quae autem dein

** » denuo fermentationi impedimento funt, quo rainus ab aquo-

, fo huraore fubigantur, quoniam oleura hoc modo feparatum

, nimis fixum ad ferraentandura efl : idcirco incafTum dubio

procul is operaturus, cuihanc operationem in ipfis inftituerc

^jiinius efTec.

A.

LiB.II. Cap.I. De Solut. Membr. XIV. &c. Sp A X I O M A V.

Omne fcrmcntum efl res compofita j fic & omnis fermenU" tio fit, ubi omnis generis particulas ad funt.

DEMONSTRATIO

Experientia duce confirmatur.

A X I O M A VI.

Pofito fanguinis circuitu , tunc neque in corde, nequc ift ipfa maflafanguinis, iit ulla fermentatio , ut inmechanicis. DEMONSTRATIO.

Siquidem ufus docet , ut fupra §. f . declaravi , fcrmentationem Num ia ibi nullam pofTe fieri, ubi res fermentanda continuo commo- f°ngSi^"e '" veatur vel agitetur : At quia & cor, & ipfa MafTa fanguinis in quidamfcr- Itatu fano femper moventur, & idquidemtamrepente, uthxc ^^iusTiiat? ne minimam quidem aliquam moram acquirant : incongruum ergo efl , ut ibi poflit fieri qusedam fcrmentatio , fimilis ei , " quae mechanicis ufu venit: fermentatio autem humorum , qua animalium humores invcrtuntur , fubtiliorefque redduntur , fit prsecipuc in ventriculo. Quod autem nonnullae fanguinis re- liquprumque humorum moleculae, propter perennem fanguinis circuma6tum, continuo circalaterafricentur, contcrantur, un- dc minores , quam antea erant , evadant , atque adeo tota liquo- ' ris moles invertatur, & tenuior efficiatur, & hxc omnia finc fermentatione fiant, vix aliquisex reccntioribus inficiabitur.

M E M B R U M XIV. I. T^ iLTRATio eft fpccies colationis , folutioni ancillans. F/V, fuS^^/r^r/*

JL. fi Uquor turbidus charta bibula i.e. emporeticae, ea inten- habcati tionc infunditur^ ut pars liquida per hanc permearet ^ folida vero in eareflaret. Quin hcfiltratio vicem fupplet quandoque fccre- tionis olcorum ab aquis : inquorum fccretioncadvcrtcndum cft, ut chart£e , prius aqua madefaftse , res infundatur, ita aquofa modo pars tranfit, rcftantcincharta oleo, feorfim colligcndo.

II. Olca, quaemagna in copia,acquiruntur,ut oleum Tcrc- ^^"^J*^ biathinje &c. fcparantur ab aqua fibi admixta per vitrum Hy- aquafcccr- poclepticum, cui, foraminulo inferioreante obturato, '^^^'^^- ^lSLta gito claufo, oleum mixtum per fuperius orificium infunditur : L&M.xab. aqua poftca ab oleo fupernatantc per inferioris foraminuli aper- "« turam elicitur , decrada aqua progrcfTurum oleum feorfim afrer<^

M va-

90 LiB.II. Cap.I. De Solut.Membr.XV. XVI. Scc,

vatur. Oleum quoddam prctiofum , quod quantitatemodicuni

tft^feparatur e vitro longiufculum anguftumque collum haben-

te. Hoc collo tenus adimpletur liquore fecernendo, oleum fu-

pernatans gofTypio in formam oblongam, minimi digiti craffi-

uTamB^^"" tie, longitudine verbdigitiunius,convolutofecernitur. Nem-

Tab. 1 1 1. pe una pars hujus gofTypii convoluti adufque mediam oleo intin-

gatur , reliqua autem circumfle6i:atur , ac admoveatur vitro

alteri , in quod animus eft refervandi oleum , 6c ftatim incipiet

oleum per gofTypium effluere, fi modo vitrum , cui oleum una

cum aqua immiflum fuerit, paululum ad latus deflexeris. Oleum

cihnamomi, Caryophyllorum , Hgni Saftafras &c. quod maxi'-

ma ex parte, fi cum aqua mixtum fuerit, vafis in fundo fubfi"»

det, debet hoc pa6to feparari. Primo leniter effundatur aqua

inahudvas, quoadvideris oleum , jamjam infecuturum. Id

tum in infundibulum arftioris colli , digito claufi, effundatur.

Si oleum in ima parte fubfcderit , digitus ex parte amoveatur,

ut oleumfenfim efHuat, 6cinaliud vafculumexcipiatur: quam-

primum confpiciatur aqua effluxura adutum digito infundibull

canalis occludendus eft , ut aqua poflit feparatim excipi , vel

abjici, prout cuipiam volupe fuerit.

M E M B R U M XV.

N F u s I o duplicem habet fignificationem j primo per hanc intelligimus medicamentumaliquodliquidum emultigenisre- bus, craffiufcule tantum incifis vel contufis, conveniente liquore cxtraftum : d>c (ecundo operationem ^ inquaomneid^ quodadex- trabendum deftderatur ^ loco aliquo calido ad digerendum imponitury •ufque afFufum menftruum particulis ejus cfficacioribus maxime impletum fuerit.

M E M B R U M XVI.

AVATio eftoperatio, quae promifcue modo folutioni,modo

coagulationi , modo & calcinationi famulatur. NotifH-

macuiquehujus vocisfignificatio eflj inftituitur autem , utres

quaepiam a fordibus , vel fpurcitie fibi extfinfccus adh^rente^

puigetur.

MEM-

I

L

LiB.IL Cap.il De Solut. Membr.XVII.X VIII.&c.^i M E M B R U M XVII.

MACERATio eft operatio , quac plerumque deftillationem antecedic , & in qua materia quaevis dcflillanda , cum fuperfufo liquido in locumtantummodo frigidum ad mollefcen- dumponiturj quo perado ea deinceps deftillationi fubjicitur. DifFerentia, quae in maceratione atque infufione eft, angufta eft. In utrifque fit rerum interventu liquoris idonei extraftio > fed locus j ubi hasc fieri debet diverius eft : illa cmm in frigido , at ha^c in calido , peragitur.

M E M B R U M XVIII. I. "puTREFACTio, licet a plerifque hominibus ob ingratum Piitrcfa-

JL odorem, &faporem, qui eam infequuntur , fpernaturi milKc*^m" datus tamen & ipfilocusinChemicisoperationibuseft.Hanc,in '^*''"- quantum eaad Chemiam medicam fpe£tat, fcrutaborj fiquidem putrefacbio &: fermentatio operationes funt, quarum ope in- terior rerum compofitarum forma deftruitur, ac immutatur in aliam, a priori admodum diverfam. Sed ordine oportet pro- cedere.

II. Operationem hanc ita defcribo Putrefadiio ejia^ivorum rei Putrcf*- cujufdam principiorum de natim in alium locum tranflatio^ orjaab ^'°"!^ ^^- eorundem motu inteflino^ quamfoetor^ faporque ingratus plerum- h"j51«po- que in fine infequuntur. Generalis eft hsec putrefa6tionis defcri- ^^^°* ptio, & convenit unicuique rei , fiveea putrida, five rancida, flve vappida fuerit. Dixi, utme ad explicationem defcriptio- nis conferam, a6tiva cujufpiam rei principia , fal nempe , & oleum pariter,in hacoperationedenativoin aliumlocum trans- fcrri. Compertum enim habemus oleum , pera6ta putrefa(5tio- ne, fixam, fal autem plurimum voktilem , fortiri qualitatera. Siquidem a rerum putrefcentium motu inteftino fahs particu- las non modo comminuuntur, attenuanturj fed eredem exone- rant praeterea fe terra, in qua iUis anteacommorandilocus erati qua, tanquam re gravi exutas, mobiHorcs leviorefque hinceva- dunt, quam antehac erantj ita, ut quoquo modo ad auFugien- dum pronce fint. Enimvero fal, feu acidum , feu alkaU fit, prout in prascedentibus femel atque iterum dixi , a nobis conci- pi debet ad inftarfpiritus, corporeitamen, aurse cujufdam fub- tili$ fane perfimilis j qui quo magis vel minus terra .onuftus ,

M i com-

92 LiB.II Cap.I.De SoLUT. Membr. XVIII. Scc.

commixtufque, inde modo voktilis , modofixus, appellanfo- let. Terra autem illa , quam fal demifit , reforbetur ab oleo , cidemque intime permifceturj hinc id ponderofius atque fixiijs emergit. Fa6la principiorum aftivorum tranfmutatione , fieri quoque non poteft, quin ea res, quae prius fapida , odorifera, vel inodora erat : nunc fpargat de le exhalationcs, fenfus noftros graviter ferientes. Hinc, quoniam nobis moleftiae funt, ha- bentur tales res putrefa6tae in numero , quae male fapiunt 6c olent. ie?ldfinc' m- J^cs ad computrefcendum cummaxime rdonese fijnt , qux faciendum priucipiis facilc fejungendis dotatae funt. Hujufmodi & ex re- ntapt»« gnoanimah* petuntur, &vegetabiU. Mineralibus enim prfnci- pia aftiva cum aHis admodum impHcita funt , qusc ad putrefa- ciendumhaudquaquamaptafunt. Abufusitaquefaepenumero hac voce Paracelfus eft , fcriptitans cun^las finc difcrimine res pu- trefaciendas efl^e : cujufmodi tamen , fi e regno mineraH dcfu.- mendae, vix ac ne vix quidem, talem operationem fiibeunt , propter firmam partium, utdixi,cohaerentiam, difjun6tionem iui haud ferentium. Caeterum res molles, co6trE, maceratae facilius, quam qux ahter conftitutae , putrefcunt, & id eandem ©b rationem. Verum enimvero nec fervid^e, nec algidse , nec aridae res unquam computrefcunt : quoniam in his a6tiva cor- porum principia in reHqua agere nequeunt , ob copiam terr^e, conjunftionem eorundem inhibentis : verum fif q.humidiad'- erit ad fal 5c oleum in eo diflblvendum, quammaxime tunc aHud aHud aggredi poteft immutareque. In iftis di6ta prlnci- pia quodammodo quiefcunt , cumprimis fi res putrefacienda in glaciem converfa fuerit , hinc nequit ulla putredo exeitari : verum eatumdemum oboritur, fiprincipiainterfedebite com- moveantur. In ilHs motus nimis vehemens putrori impedimen- to eft, quia principia fingula hinc iUinc tumultuofe ferunturj terreftres in primis particulae , quse fe olcofis 6c (alinis femper interponunt, in cauffafunt, ut pofterioris generis in fe mutuo agere nequeant. Ex hifee di6tis apparet nifi,aHquis quid, quando, quomodo, 8c per quas, agendum fit, fecum conftitue- rit, eum perraro ad defideratum finem perventurum.

IV. Non modo quae ex didis regnis depromuntur , fed &

ipfa

Lib.II.Cap.I. DeSolut Membr. XVIII. &c. 95

ipfa aqua elementaris eft putredini obnoxia, qua^ quo impu- Quarepic- rior, fculimofior, utputealis. paluflris 6cc. eo facilius putre- puudtant? fcit. Mirum eft, quod fcribit Plutarchus Sympof libr. vi 1 1 . Quaeftion. v. de aqua limofa Nili in vafis afl^ervata, intradicm, aeftivis pricfertim temporibus, putredinem contrahente. Nam; huic & fimili aquse, non modo terra, verum etiam exigua ad- modum & olei, & falis portio ineft,qu£e di verfa principia, dummo- do ab aere calido ambiente j in perenni motu confervantur, inie mutuoagunt, &akerumalterum fubjugat invertitque quadante- nus,undeexa£ta operationeejufmodiaquaputrer. AquaNili,vel fimilisturbulenta,influvioputredinem haud contrahit, quia ter- reae, quibus abundat, particulae, casteris fefe fempe r interpo- nunt, ac impedimento funt, ut adivae in fe mutuo agere ne- queant -, Fluvio autem exhaufta aqua. inque vafe quodara refer- vata, prompte putredinem ideo concipit , quoniam tcrreftres ob gravitatem maxima ex parte in fundum fecedunt. Idem judi- cium efto de aqua, quae ftagno, lacunae: &c. ineft.

VI. In nominationibus rerum putrefadarum dift^erentia eft 5 Putredims alia enim proprio vocabulo nominatur putrefada , alia vappida, ^P^*^'^^. alia rancida, alia acida. Putrida vocatur, quaecunque notabilem foetorem fptrat, cujufmodi unicuique notiflima eft. Quilibet vegetabilium fuccus, putrefaciendo corruptus , vappas accrpit nomenj is putetquidem atquemucet, verumguftatu non adeo ingratus eft. Hoc vitium autem contrahit , fi quando aftiva principiaexpartemaximadiflipata,quarc pauca etiamnuncadfe divertens a6bivorum portio vixpotis eftillum, ab injuria putrefa- ftionis defendere : inde talis liquor vappefcit plurimum , ac fi- tum contrahit. Oleofum, cui aliquantulum aquas & terrae in- termixtum, inque loco tepido afl^eiTatum , cumprimis ranco- rem contrahere folet , imo prasrancidum traftu temporis eve- nit: cui vitio quoddam oleum efl^entiale , in deftillando admixta terra maxime orbatum , (quamvis id ipfum , fi diu diuque afl^er- vatum fuerit, ob fugam aliquarum partium lentorem nancifca- tur ) haud obnoxium eft. Siquidem & in illo calor,^ fingula fluidamovens, dum quaedam partes quas ad totius compofitio* nem faciebant , abigit , longe alium , 'atque prior erat, par- tium fitum excitat. Exacefcunt potus e vcgetabilibus benefi-

M i cio

CujiJSgra tiaChcmici putrefaftio- nera infti tuant!

lEtquo (afto.

P4 LiB.II. Cap.I. DeSolut. Membr. XIX. &c.

cio fermentationis confe<5ti , fi fubtiliores olei paiticulse fenfim ac fenfim exhakrint. Salinae namque in iifdem abfconditae re- rum potiuntur , ac crajfum illud oleum , quo adhuc acefcen- tes res refertae, fubjugant , quare deinde ejufmodi potulenta acent: fi modo calor, in teporem vergens, iis pricfto fuerit. Non mirare l. me hanc acorisgenerationem nonfub titulo fer- mentationis quo nonnulli ei locum afiignant coUocafle : verum in eahterebam. Quid? quod mihi cjusmodi acidi produftio vide- tur ad genus putrefaftionis efle referenda^ quoniamSc in hacfit aftivorum principiorum immutatio : quin 6c aliquanta ifl:iufmo- di potionum corruptioj licet tales acida^ fa6t^ in crebriori ho- minum ufu fint, 8c nequaquam pro putidis habeantur. ■ VI. Licet res putridas , ob ingratum earundem & fa- porem & odorem, pkrique homines frequentifllme abhorreant j Chemici tamcn eas fubinde appetunt, 8ctunc quidem, fi ex ifl:iufmodi, vel oleum fixum , vel fal volatile quoddam;, confi- ciendum eft. Hic itaque eft finis, quarc varia vegetabiHa at- que animahum partes putrefccre finunt.

VII. Aggrediuntur putrefa6tionem hoc modo, capiunt ve- getabile quodcunque, 8c quantum ejus volunt, idquepiftillo quadantenus conquaflant , dein in vas firmum immittunt quod obthuratum nonnihil, tepidocalori, qualem fimus equinus ex- citare folct, committunt quoufque computruerint. quo fa6bo e retorta deftillant , fin in ial alkali volatile copiofum , faltem in fpiritum alkaUnum volatilem. Tra^tanteodem pa6i:o fecun- das, aliafveanimaliumpartes, cujufmodiquumputruerint,ma- jorem , quam fecus , fal alkali volatihs portionem exhibere fo- ient-

M E M B R U M XIX.

RECTiFiCATio eft fpecies cohobatioms , ac dicitur , cumo- mnis generis fpiritus, aquae, & olea femel atque iterumac faspe deftillentur, ufque illa fuerint fatis volatiha fa£ta, Sc parti- oulis aquofis maxima ex parte fpoUata. Hanc operationem ut dexrre aHquis pcrficiat , obfervet, veHm, prascepta , quas fu- pra Tit. deilillationis, animadverfione tertia, cxhibui.

Cap.

LibJI.Cap.II. De Coagul Membr, I. &c. 9^

C A P U T IL

^e Coagulatione,

ILluftratisvocabulistechnicis, atque opcrationibus, folutio- ni frequentiflime , infervientibus , ordo fcriptror.is noflrx exi- git, ut impraefentiarum exponam fecundam Chemise generalem operationem, coagulationem puta, £c cicteras , quas huic fub- fcrviunt , operationes. Vcx coagulationem \x.zc\\it intelligimus Coaguia- eperationem , cujus beneficio corpus quoddam folidum ab additione ^^^^ aliqua liquefatium : vel aliquodliquidum , folidas vero partes conti- nens , additione illa liquida , auxiiiante debito calore , privatur. Po- nimus in quacunque re coagulanda efle particulas foHdas atque liquidas ; corpus enim foHdis particuHs tantum prxditum , haud coagulatione indiget: Hquidum vero corpus, omnibus omnina foUdisparticuHsorbatum veUecoagulare,fummae dcmentiae eflet opus. Proinde in quaUbet cujufvis rei coagulatione particula? cum foUdas tum Hquidse adfint, necefleefl:, aHasejus rei fruftra fufcipietui' labor. Quandoquidem mihi fatis plana videtur ante di£tacoagulationisdefcriptio, ideo hancmiflam faciam, &po- tius declarabo cseteras operationes, huic coagulationi plerum- que, ancillantes.

M E M B R U M I. I. /^ RYSTALLisATio didacft ab operatione , cui artifex in- ^JfiS^^l^i^ V^haeretj fc. exoptat corpus quoddam foHdum , peUuci- ««'letyraoio- dum , perinde ac CryftaUus eft, nancifci. Requifitum hujus s^"- operationis eft^ut id , quod cryftaUizandum , fit partibus faHnis dotatum : Sine his enim vix quippiam cryftaUizari poteft. Quid? fal eft tanquam auftor & aftor hujus operationis habendum. CryftaUorum perluciditas dependet a faHintermixtis aquse parti- cuHsj quas, fi omnes omnino exhalarint , cryftaUi non ampHus tranllucidas erunt. Ipfa quoque CryftaUus e teUure effofla habetur plerifque pro aqua cum modica terrae quantitate a fri- gorc coagulata. Licet magnum opus omnino , & arduum co- nentur, qui cryftaUi, reHquorumque lapidum concretionis 6c perluciditatis caufam rationibus phyftcisperfpicue declararevo-

lunt ::

^6 LiB. II.Cap.1I.De Coagul.Membr.I. &c.

lunt: tamen de cryftallis , opera Chemici produdis , ftatuere licet, quod (i hae omni humido priventur, eas ipfas pellucidi- tatem fuam amittere : limpidaeenim aquse partes,inter opacasfa- lis fe interponunt , ut radii luminis fecundum lineam reftam per- meare poffint j quorum in luminis radiorum tranfmiflione pluri- mi putanti cujufcunquc rei tranflucidi naturam efl^c pofitam, Sed in viam. Defcriptio ii^ CrylialUzatio efi operatio. in qua fupervacaneus humor ahs 71IS, &quo quopiamhquore^ Jaltmsparttcuhs dotato^ auxiho caloris expelhtur^ inftkiiamr. donec particula foUda ei innare videantur^ hinc reftduusin loco ali' quo moderate frigido ad cencrefcendum reponitur. Ut hxc operatio rite peragatur, advertendum eft, ut liquor cryftallizandus fine ejus ebullitione paulatim exhalet , donec in fuperficie crufta quaedam liquori innatare videatur, quaconfpe6ta liquor in loco frigido ad cryftallizandum collocetur. Exemptis fubfequente diecryftaUis, refiduus liquor denuo , utprius, evaporetur, ac iterumcryftallizetur, ufqueomne, quodcryftallizationiaptum, cryftallizatum fuerit. Quinam iH. Non quodvis falinum corpus cft cryftalliiationi aptum , xes ad cryy?4/- fe(^ i(i Quod nonnuflas acidi partes fibi adiunftas permixtafve habiics» habet. Oratia exemph fint nobis laha hxiva , quibus nihil aci- di accedit, quas vix queunt cryftalUfari. Equidem non ignoro ejufmodi faUa quandoque fine uUa additione cryftaUifata reperi- ri:Verum, utut fuerint,afleverarenuUus dubito, hsecab acidi, quamquam minima portione efle quadantenus informata &fal- terata. Experientia enim docet, quod fi taUbus faUbus cryftal- Ufatis quippiam acidi aff^undimus, ea tunc nonadeo conjunftim efl^ervefcere , quam iUa, quce tantum ope infpiffationis confe6la. Eodem modo fe habent faUa volatiUa in fuo ipfiusfpiritucryftal- lifata. Igitur qui finccrum fal aUcaU cum acido efl*ervcfcens , vel ejus conatus maximopereinfringens, defiderat, iUefibihoc cUgat, quod finecryftaUifatione paratum, Ucet hoc vitium ha- beat, ut quam facilUme ab aere humidiore Uqucfcat : poflumus tamen id iterum fpiflare, vcl & fub forma Uquoris ufurpare. Salibus utique cryftaUizatio interveniente aqua propria cft j ve- runtamen phoenomenon , quod oUm cafu evenit an cryftaUifa- j ioni , an concretioni fingulari tribuam , nefcio. Erat mihi

nara-

LiB.II. Cap.II. DeCcagul.Membr..II.III. 8<c. pj

nnmque mixtura metallica , facla ad mentem Boylii exercitat. Phyf. Chym. pro fpeculisparandis, cui , cum fphicra^ vitre^ indita foerit, confpexi poft aliquot dies ad latcra vitri adhserere ftcllas he- xagonas unius mehercule magnitudinisj in fuperficieporro plera^- que llellae lineam eminentem habebant. Hoc utique rarum eft me- talla in aqua fua, mercurio puta , concrefcere peculiarem in formam. Referri huc etiam poteil fingularis argenti cum hy- drargyro, in virgultum quafi concretio , quse vuigoarbor Dia- H*e audit.

IV. Qiiemadmodum intenfus calor , ita& intenfum frigus, Ouaercs cryftallifjitioni impedimento eft j calor enim omnium partium r/iim/c-" inordinariam commotionem excitans, impedit, quo minus par- <iiant- tcsfalinee ab aquofis fecedere pollint, adeoque, cum tumultuofe ac confufe moveantur. non debita poteft fieri reiincryftalla concretio. Qucedam (aHa acidx profapix', ut & fingula faha ehxa , concrefcere incipiunt, dum liquor tepefit. Sunttamen aliquas res, utfaccharum faturni, fftlvolatile(fuccini, &c. quas non inioco calido, fed in frigido collocatain cryftallos con- crefcunt. Nimium frigus impedit perfejStam cryftallifa- tionem , quatenus hoc aquofas juxta oc falinas indifferenter conjungit particulas , qux deinceps , cum calori exponantur, iterum in liquorem diffluunt, ficut ipfa glacies. Quas ob res optimus locus pro falium cryftalHfationeeft, quivergitad illam aeris tcmperiem , quam communlter cellse , vel loca fubtcr- ranea circa.menfem Junii , vel Julii habent. : ■ M E M B R U M IL

EVAPORATio eft vocabulum fatis clarum. Indicat nimirum operatiomm , in qua htmidim aliquod , tantifper igni imponi' tur , dtra tamen ejus ebullitionem , quoufque tanta quantitas exha' larii , quantam artifex defideravit , hsec operatio infervit cui- cunquerei, vel cryftalliiandfe , vel fpiflanda:, -6cc. M E M B R U M III.

INSPissATio dicitur, fi de falibus aqua folutis, dequc faccha- To 6cc. de extra6tis Hquidis nimium humidum famulan- te coftione, aut leni exhalatione , expelHmus, ut priora ficcam formam, pofterioraautem craflam, digitis haud adhxrentem , jnaflkcujufpiam inftar, obtineant.

N MEM-

tm.

5>8 Lib.II.Cap.II.De Coagul.Membr.IV. &c* '. M E M B R U M IV.

Defcriptio j "pR^cipiTATioNisvGcabulum ab ipfaoperationededufbumw. tioni^'^ jL eft. In hac enim rolidum aliquod corpus , in liquidam

plurimum formam redaftum, ope affufionis cujufquam rei,fo- lutionicontrari^e, fub folidam denuo formam prncceps cadereco- gitur. Sed quoniam haee operatio magni momenti eft , & fre- quens & in ore plurimorum tum medicorum , tum Chemico- rum , verfatur , quamvis pauci ejus rationem & proprietatem' fciant} ideoe retironum Chemisefore, nuUusdubitavi,^ fi hanc paulo fufius, quam foleo, expofuero. ifnc^f^r^**" II. Primo itaque declarabo ea , quae ad Chimiam fpeftant re- plxcipiun- liqua paulo poft dabo.. In Chemicis , fecundum diverfitatem rei praecipitandae, pra^cipitatio ejus variis modis inftituitur j proin non exigua in his dilferentia eft.. Ut autem ordine ince- damus , initium hujus diflcrtationis faciamus ab ipfis minerali-- bus, quae vel fufionis, vel folutionis ope praecipitantur. Me- talla, ac eorum afBnia,. fufa, huic operationi fubjiciuntur, ut partes puriores nobiliorefve, inmetallo contentse, adfundumde- ciderent, a vilioribus Hberatae. Ita in fufione antimonii famu- lantibus falibus alkalicis, crafllimantimoniifulphureamfubftan- tiam abforbentibus , diflblventibufve ,, pars metallica nobiHor feparata, propter gravitatem,. qua prae casterisdonata, ad fun- dum praecipitatur, & eft dura, compa6ta, fplendens inftarme- talli, friabihs tamen eft, fi malleo percutitur. Hxc regulus dicitur. Sic maflaex variis metaUis, ut auro, luna^, mercurio, &:c. invicem fufis, compofita, poteft auxiUo variamm rerum praecipitantium denuo a fe mutuo fecerni; e. g. fi taU maflae,. in igne rurfus fufje , addideris antimonium , fulphur. plumbum &c. praecipitantia, tuncprimofol, tanquam purius atque pon- derofius, ad fundum vafis prisceps caditj fcoriis iterum fufis adjiceas ferrum , argentum in fundo delabitur $ cupri autem pars fui juris fit, fi easdem fcoriiE denique ante foUem proflen- tur , donec ferrum combuftum , reHquiEque antimonii , fuU phuris 6cc. partes abaftx,} vel aeri fupernatarint fcoriarum ad- inftar. De quibus plura in fecunda parte hujus operis.

III. Eadem metaUa menftruo aUquo foluta, fe invicem, ob «andem di6tam cauflam 5 pr^cipitant. v. g. argentumaquafor-

U

Lib.II.Cap.II.De Coagul.Membr.IV. &c. 95)

ti folutum praecipitatur seris : hoc martis; hic lapidis calami- •,^^^'^0^^^™ naris: hic autem additione falis alkali fixi cujurpiam j mctal- rcdafta rc lum namque aliud alio dum compa<5i:ius ac firmiuseft, hujus J^pJJ^^^^P*^** phoenomeni caufla eft. Menftruum enim aggreditur illud, cor- roditque de novo, quod poros magis patulos habet : ubi hujus particulas minutim corrofas fuosinporos fufceperit,ilhid,quod in fuis poris antea abfconditum erat, ob alterius peregrini af- fumptionem,indidemextruditur, accogitur, utad fundumde- cidat,acpulverisformafe viHii noftrofillat. Contingitetiam non- nullarum rerum, v. g. argenti vivi, ferri, &c. praecipitatio , ii aliquodex his menftruo acido mixto. v. g. fpiritu nitri cum vitrioli fpiritu, vel fpiritunitri cumaceto mixto,exefumfuerit: cujus ratiohiEceft, fpiritus Vitriolimolecul^e majoresacgravio- Tes funt, quam fpiritus nitri: utrique tamen fpiritui potentiaeft hydrargyrum adedcndi. particulae itaque argenti vivi , quibus acidum vitrioli adhseret, ponderofiores funt, quam ese , qui- bus acidum nitri: hinc , cum mole ac forma inter fe diverfae fint , tiefciunt eidem liquori, modo oculos fugientc , innare 5 fed ^ur- bida plerumque talis folutio eft, Eadem conditio eft ferri , quod ipiritu nitri aceto mixto corroium eft. Contingit & alio modo . 0«'" «- metallorum , mineraliumque plerorumque praecipitatio. Scili- 'ab^dEone cet fieis, debito menftruo folutis afFunditur fal quoddato alkali- "/V^^pricU cum, hoc tunc particulis menftrui acidis feaflbciat, & aliquan- ^*" "^' tam prius efterveicentiam ciens , in caufi^a eft , ut corrofum cor- pus, partim, quia id afibi firmiter adhserente alkali gravius fit, partim, quia acidi figura ob conjun^tum fibi alkaU deftruitur, atque adeo inhabile redditur rd folutae poris amplius inhierere, atque fluorem cum aquofis efficere, in fundum vafis decidat. •Quin etiam quorundam folutiones, ut ftibii, ut plumbi tum <^uidain candiditum cinerii,fi aquje fuperfundantur^prsccipitanturjquia ob jf ^ "y^ Jjf.* afFufionem aquae, menftrui pori dilatantur i. e. fal, quod ineo rumroiutio condenfatum latitabat, finita rei defiderat^ corrofione , hnjus fJc^ix^^Hq^uo*- partes minutiffimas inter fuas occultavit, ita, ut liquorem per- rcprxcipi- Ipicuum jun6ta conftituerint. Si di6lis jam aqua afFunditur, ^**^*' falinx, quas obiter modo illorum poris inhasreht, cum ea co- cunt, auapropter menftruum, taliter debilitatum , nequit am- pliusfblidas partesfolutas, utantea, in Hquidam formam reti-

N 1 nere.

100 LiB.II. Cap.il De Coagul. MEMBR^rv. 8cc*

nerej lcd biu, ob naturalem corporiim graviratem, qua fre*

quentiffime deorfum tendere folent , ad fundum delabuntur,

Adde memoratas res abundare principio fulphureo, quod qui-

dem^ dum acido fortiori folutum, liquorem uniufmodi menti*

tur : Verum, fi hunc liquorem aqua^ infuderis , fulphur a vincu-

lo fuo liberatum rurfus in confpeftum prodit , pari modo ut

caraphora, fpiritu nitriin liquorem redafta, fuar fpontis denuo

iit,fiaquae fuperfundatur. De ca^tero Sulphurea qu£evis,a falibus

alkalicis fixis aqua ancillante difibluta, ab acido quolibet affu-

fo prsecipitantur. Acidum namque, quo locorum id alkali alir-

quod fibi obviam invenit , eo cum congredi folet , atque tCF-

tium ex ipfius poris detrudit , fe autem in ejus locum infinuat;.

i?^fte"\a^** IV. Prascipitantur etiam diverfa ex animalium regno , quae,

exanima- fi ita fucrint pra^cipitata,^ a Chemicis magifteria vocantur. Ha-

bus"roUdis jufmodi magifteria plerumque fiunt ex eorundem partibus du-

«onfLcienda; rioribus , ut comibus , ofiibus, & unguHs , menftruo aliquo

acido conveniente 3 diflblutis: 6c cum alkali, folutioni contra-

xio, prrecipitatis. Verum enim vero , & unguliE , & cornua

pellucida, utboum, caprarum, & alcis 6cc. pauciffimis terre-

ftrioribus, at copiofis oleofis aquofifque dotata funt particulis,

a qtiibus eorum perfpicuitasdependetj hujufmodiinquam, dif-

ficulter priEcipitantur, quamvis ab acido fortiori non a:grecor-

rodantur, vel diflblvantur. Ut auteai di6ta prcxcipitationi apta

reddantur , oportet ea prius aqua coqui , ut cx partc arbeii-

tur lentore fuo , particulis & olcofis , & aquofis , invicera

contextis, ortum ducente. Siccata apto menftruo diflblva«tur

folutio affufione aquae nonnihil debilitetur , hinc nullo negotio,

additione alkali in candidum pulverem prascipitari pofllmt.

item cs V. Inftituitur nonnunquam prxcipitatioin variis rebus eRo

» anm. ^^^ VegctabiU defumptis: de quibus tamen , ut id , quod fenr

lio, dicam, ftatuo, plurimas exhis fruftra ejufniodi operatio-

ni fubjici. Siquidem vegetabile aliquod fine tali pompofa appa-

ratione, fimpkx tantum contufum , deco6lum, maceratum,

infufum, vel aha quavis lentore methodo tra<5tatum , aegrotis

miniftratum longe efficacius eft, quam fi illud , nefcio quo*

tics praecipitatum fuerit. Hoc utique primi Chemix cultores

ofcitantes haUucinati funr. Adfcripfeiunt enim tali per prxci-

pi--

LiB.II. Cap.II. DeCoagul.Membr.IV.&c. ioi

pitationem confeftse lei, nefcioquasincredibilcs, captumhuma- numexcedentes, viresj quas tamenncc exquifitisrationibus,nec ufu infigni & illuftri confirmarunt. Recentiores Chemici va- rias cauflas habent, curnonnulla vegetabilia, & quje ab iis pro- duiSba, prxcipitationi fubjiciunt. Aliquando vegetabilis cujuf- qiiam viresconanturcoanguftare. i. e. utpaucaejus granainma- gifterium reda6ta eundem ederent effe£tum , quem ejus crudi drachma integra , vel plures. Hujus gratia conficiunt Magi-' flerium jalapp^e, agarici 6cc. Interdum moUunturefficere, ut ea, qu^ quoddam virus habcnt, vel jufto fortiora funt, cor- rigerent,: vel mitiora redderent: quem finem fibi proponuntin confe^lione, v. g. magifterii gummi guttae , fcammonei £cc. Hujufmodi magifteria fiunt plerumque fpiritu vini, qui men- ftruum aptum eft, ad oleofas partes, vel refinofas&c. in poros fuos fufcipiendum. Spiritus viniquidem tahbus particulis oleofis impletus videtur nobis liquor uniufmodi: aft talis non eft. Si- quidem , fi ab hoc fpiritu , refinofis particulis imbuto , magis yalida fpiritus pars deftillatione abftrahatur : vel fiquidem fpi- ritus frigidas fupcrfundatur , fpiritus ab admixtis aquo- fis particulis debelitatur. i. e. ejufdem pori dilatantur j hinc contcntiE , quac in iis erant oleofae particulce, e poris, quos occupabant , excidunt , feque comple6tentes , ob earun- dcm gravitatem, ad fundum decidunt , vel non nunquam ipfi aquse innatant. Prapcipitatio itidem locum habet in conficien- dis v^getabilium magifteriis ,. quae lacca vu\go audiunt. Irt Lacc^r' quorum confe6bionefruftratempusconteritur, \icct Mynftchtus^ giannsuc more folito , nefcie quot, vires iis attribuerit. Fiunt hoc modo: ^'" • ycgetabilequodcunqueaqua,cineribLisclavellatisacuta,decoqui- tur,quoufqueaquaipfiustin6turaimbuta;hxctin£twrapoftmoduni folutione aluminis in pulverem, vegetabilis colorcm referentem prapcipitatur. Pulvis hicce ex parte maxima e terra & alumi- nis, & cinerum clavellatorum , cui paululum vegetabilis pul- veris interfperfum el]:, originem ducit> & efticientia naturali maxime differt a re, ex qua coafe6tus eft , imo ad ufum medi- cum inefficax eft : infervire tamenpro pigmento isnonnunquam pi6toribus poteft. yX' Praecipitatio cjuoquc fubinde ufunj habet in ncgotiis fa-

N 5 mi-

102 Lib.II.Cap.II.DeCoagul.Membr.IV.&c:

Muiietcu- niiliaribus. v. g. lac ope acidi afFufi prsecipitatur in coagulutni

ijE&oeno- fero innatans : varii generis potus lenti velturbidi, ut vinum

mido^^pr^Jci- pendulum 8cc. a pulvere aliquo terreftriori, ut alabaftritae , vifcidis

pitationem fefc involventc prsecipitantur. Particulse enim rei terreftrioris,

-i ^"*^^' cum vifcidis permifceantur , his conciliant quandam gravita*

tem, hinc utrimquein fundo fubfident, quo fa6bo vinum debi-

tam ruifus recuperat tenuitatem juxta & limpitudinem. Eadem

operatio inftitui poteft IchtiocoUa , aqua , vel vini fpiritu in

pultis dilutioris formam diflbluta , cui etiam tenaces liquoris

particulae fe aflbciant, quas cum ita majores, atque idco gravio-

res fadtce , facilius , quam fecus , deorfum tendunt : reliquos

praecipitationis modos , brevitatiscaufla, haud commemorabo,

quoniam de proprietate cum antediiStis conveniunt. Hoc ta-

men prseterire filentio non debeo, quod, fi vinum &c.turbida;

potiones, terreftrioriaHquare prjecipitantur, acidum,quo quod-

visvinum fere donatumefl^hujusfolidasparticulasexedat,easque

aptas facit, ut liquori permilceri poflint. Hinc tale vinum &

nativum faporem amittit: fubdulce enim quodammodo evenit,

fed id faepe bibiflie faluti hominis , calculationi 8c arthritidi in

primis obnoxii , haudquaquam conducit. Conditionc longe

dcterius eft vinumLithargyrio,cerufla&c. pr2ecipitatum,quod

epotum tormina, alvum adftrid:am 6cc. calamitofa funcftaque

fymptomata corpori importare folet .Quas cum ita fint, prseftat vi-

num,fiopus fuerit ,ichtiocolla, vel, alboovi, vella^e dulci 8cc.

^uam re folidis particulisreferta, praecipitafl^e, quoniam dida

vini conditionem naturalem, nec alterant , ncc luftollunt.

Fitetiam VII. Locum ctiam fibi vendicat praecipitatio in Medicina,

hu^morTus" ^ ^^ hifcc cafibus potiflimum , ubi ea, quas a fanguine fecer-

corporishu- ncnda, non e corpore excernuntur. Exempli gratia in fuppref-

^ta"io ufu'' fi°"^ Urinae , inque impedita fudatione &c. Sanguinis lento-

quaiundam rcm , ab alkaH cum oleofo admodum intricato, exortum, pro

caufla principali habentibus. Experientia docuit acida debitc

ufurpata ad diftos afl^e<5tus multum profuifl^e: quorum eff^eftuum

ratio, ut mihi\ddetur, a nobis evidenter ac diftin6te concipi

nequit, nifi concedatur alkali, in languine rerum potiens, ab aci-

do inverti, hocquefaAo ferum ejus fui juris fieri} pari modo ut

in la£be contingit. Quale ferum fi deincepsin renibus colatum,

Urina

lerum.

Lib.II.Cap. n. De Coagul. Membr. IV.&c, T03

Urina : fi in vafculis capillaribus ,- fudor, appellatur. Acida, quae particulis folidis inbaerent ^ ut Alumen, ut vitriolum, fac- eharum faturni, liquor flipticus Scc: maxime poflunt ad fangui- nis eruptionem fiftendam. Alkalicis enim fanguinis ab acidis informatiSjUtrorumqueparticulaEfolidce fuasfpontis fiuntj quaj, cum e loco ante accupatodetrufae vel praecipitata;, jam fangui- ni perturbate innant , 6c in caufia. funt , ut is quadantenus fpifiefcac.

Excerpta Axlomata,

A X I O M A. I.

Omnls praecipitatio fit, aut a debilitatione folventis, aut ab additione rei, folutce adverfantis.

DEMONSTRATIO.

Ex fupra didis conftat.

A X I O M A U.

Quaecunque menftruo acido foluta, ab alkali prsecipitantur? deinde retrorfum viciflim, quaecunque alkall foluta , ea ab aci- do prascipitantur.

D E M O N S T R A T I a

Eft fa£ba in exemplis paulo ante allegatis. Lapides molliores , nec non teftae ovorum , limacum , oftrearum &c. conchyliorum aceta foluto, pofiiint etiam acido vitrioli, quod didis rebus fe conjungens ipfis majus pondus conciliat , praecipitari. Inter acidar €nim vitrioli vel fulphuris acidum ponderofofiimum eft. Igitur hujufmodi folutiones utrovis modo , aut alliali fcilicet,; aut acidi gravioris, additione praecipitantur.

C A P U T III.

jD^ Caldnatione.

L TT Aftenus duas Chemias operationes generales, folutio- X.X nem puta&coagulationem: nunc tertiam , calcinatio- nem fcilicet , traftabo & contemplabor. Late patet hcec ope- ratio , & ad multas alius generis operationes pertinct , fi aliqui» velit veterum traditam vocabuli defcriptionem comprobare.

Cal-

104 LiB. II.Cap.III.De Calcik. &c.

Vocabuii Calcinationis enim vocabulo fignificabant operationem ali- fignificarro' quam, qua quacvis corpora folida in pulverem fubtilem, ( five ainpia. hic Raz ignc potentiali , Ciyea&uali) rediguntur. Calcinatio, qua: \gv\c potentiali fit , peragitur cum lalibus in liquorem re- daftis , qucE folidas res comminuunt adeo , ut liquori innari pofllnt : ex quo deinde fub forma pulveris reducuntur , ut in capitibns priEced. fatisfuperquedeclaravi. Superell: tamenquze- dam Calcinationis potentialisfpecies,qua;^'^/oroy?z dicitur, quam in prsefentia memorare oportet. Fit autem fi cornua 6cc. ofTaani- malium, ope vaporum ab aquafervidaexhakntiumfriabilia red- duntur, ubi vapores ifti vifcidam. eorum partem eliciunt j qua orbata, friabilia tunc, pariter ac fi igne aclnali eflent combu- fta, evadunt> quamtamen operationem fupplere potell; fimple» eorundem cum aquacodio: vel fi calci vivx, cui jam modo aquafuperfufa, intruduntur. Metalla diverfa in bra^eas cufa , fi fuper liquores acidos tepidos aliquandiu pendeant, ab hujuf- modivaporibusaeque, ac ab igne, in pulverem corrodunturva- riicoloris. v.g. ferrumavaporibusaceti, vel aqua fortis in ba- deum ferugincm, alias crocum : cuprum ab iifdem , 8c yinaccaruni quibus id immergitur , exhalationibus in viridem JEruginem : ar- gentum ob admixtam cupri , licet minimam quantitatem, in eundemj ab urinofis autem in coeruleum colorem: faturnus ab aceti vaporibus in albicantem cruftulam , cerufiam di6tam , cor- roditur , vel convertitur. Sic & Saturnus a fumo mercurii ,i friabilis redditur , dum quaedam utriufvis particul^ in alterius poros fe infinuant. sisjnlfica- H- Aliqui prefi^e & angufiecalcinationem definiunt, ac hoc tioncs ejuf- vcrbo defiguant, operationem , qua cunEla dura corpora igne ipfofria' fix. " ' hiUa^ adeoqueadpulverandumapta^redduntur. Huicdeindevarias calcinationisfpecies, quccad hocgenus referri pofiunt,inferviunt, dequibusdeincepsagam. Alii autem preflius vocabulum calci- nationisdefinitione declarant, voluntqueperhoc fignificareo/)^- rationem , in qua ea tantum , qu^ mineralis , aut falin^ profapice^ ipfiffimo igni tantifper committantur , donec pulvis tenuiffimus ^ vel aliud quid, ea comburendo ^ emergat. Sic cuncta metalla minera- liaque igni committuntur, friabilia ut evadant: vel in crocum ut convcrtantur : fic falia nigricantia igni fubjiciuntur ut albida ' eve-

LlB.II. CAP.lII.DECALClN.MEMBR.I.If.&C. lOf

eveniant , qu;s: fingula ftrictiflime dicuntur calcinari. Sed dc fingulis rpeciebus figillatim diflerani.

M E M B R U M I.

CiEMENTATio indicat operationem , in qua, vel iiurum,vcl